Terapia rodzin Namysłowska77

I Ml Rozdział 15

I-i>d /inv posiadają wybiórczy sposób słuchania i rejestrowania tego, co .I. u-1< sic w toku terapii, czego rezultatem może być fakt niedocierania lub zamazywania treści przekazywanych im przez terapeutę. Terapeuta musi więc spowodować, aby rodzina usłyszała „jego głos”, a więc zwiększyć intensywność komunikatu. Jednym z prostszych sposobów jest wielokrotne powtarzanie przekazu terapeutycznego w czasie sesji. Jeśli na przykład rodzice mają kłopot w sprawowaniu kontroli nad dzieckiem, między innymi w ustaleniu, jaki powinien być jego udział w obowiązkach domowych, terapeuta może wielokrotnie powracać do tej kwestii „domagając się” ustalenia zakresu obowiązków syna. Czasami przybiera to formę stałego powtarzania pytania, na które odpowiedź wydaje się być kluczowa dla problemów rodziny. Terapeuta może także powtarzać różnego rodzaju interwencje, ale odnoszące sie do tego samego problemu np. jeśli chce zwiększyć niezależność jednego z członków diady. Może np. podkreślać wagę jego wypowiedzi, blokować osoby przeszkadzające mu lub może próbować zaangażować tę osobę w różne działania pozarodzinne. Pojedyncze interwencje rzadko kiedy mają szanse osiągnąć skutek wobec powtarzających się od dłuższego czasu, czasami od wielu lat dysfunkcjonalnych transakcji w rodzinie. Czasami zwiększenie intensywności przekazu polega na rozbudowaniu jakiegoś małego epizodu i wciągnięciu do niego pozostałych członków rodziny, tak aby mogli dokładnie zobaczyć, na czym polega problem. Również posługiwanie się przestrzenią w gabiecie terapeutycznym pozwala zwiększyć intensywność przekazu terapeuty, który może zmieniać pozycję członków rodziny vis a vis siebie, a także sam brać czynny udział w przestrzennej konfiguracji rodziny podkreślając te czy inne jej aspekty.

Na zakończenie tej części chcielibyśmy opisać techniki restrukturalizacji typowe dla terapii strukturalnej. Techniki te są szczególnie ważne, ponieważ wedle definicji terapii strukturalnej jest ona procesem zmiany — wyzwaniem dla dysfunkcjonalnej struktury rodziny. Istnieją trzy główne techniki nastawione na zmianę struktury rodziny: zmiana podsystemów rodzinnych (zakreślanie granic wokół nich, regulowanie uczestnictwa w poszczególnych podsystemach), zmiany w zakresie hierarchii rodzinnej i wprowadzanie komplementamości stanowiące wyzwanie dla symetrycznej koncepcji rodziny. Zmiana w zakresie podsystemów rodzinnych to najczęściej wzmacnianie granic wokół podsystemu rodziców i dzieci redukujące w ten sposób patologiczne trójkąty lub koalicje przekraczające granicę pokoleniową. Może ono zmierzać do włączenia dziecka do podsystemu dzieci, odciążając je w ten sposób od nieprawidłowej pozycji w hierarchii rodzinnej, co często zdarza się w rodzinach, w których nie ma ojca, a jego rolę pełni któreś z dzieci. Terapeuta ma wiele możliwości zakreślania granic wokół wybranych przez siebie podsystemów. Czasami już od pierwszej sesji mówi o obowiązującej w trakcie terapii zasadzie, że nie wolno mówić w imieniu innej, obecnej osoby, ani też mówić o innym członku rodziny, co on czuje i myśli. Różne warianty tej zasady pozwalają terapeucie na przestrzeganie granic nie tylko w odniesieniu do podsystemów rodzinnych, ale także poszczególnych członków rodziny. Pozwalają one także na podkreślenia, kiedy i kto notorycznie przekracza granice prywatności, ingerując w psychologiczną przestrzeń innego członka rodziny. Terapeuta może też manipulować przestrzenią w zakreślaniu granic podsystemów, np. może siadać pomiędzy tworzącymi koalicję matką i synem, przybliżać do siebie małżeństwo, lub wręcz sadzać za jednostronną szybą członka rodziny, aby mógł zobaczyć, jak zmieniają się relacje pozostałych pod jego nieobecność. Zmiana granic poprzez manipulowanie przestrzenią ma tę zaletę, że pozostając techniką pozawerbalną ma jasną i uniwersalnie zrozumiałą wymowę. Czasami w rodzinach o chaotycznej komunikacji i tendencji do stałego przerywania sobie wypowiedzi, zakreślanie granic odbywa się poprzez grę polegającą na tym, że wolno mówić tylko tej osobie, która trzyma jakiś przedmiot w ręku, np. kluczyki od samochodu lub pióro. Ten typ gier terapeuta proponuje, jeśli zawiodły inne sposoby wprowadzania porządku, choćby przez blokowanie wypowiedzi członka rodziny gestem lub wręcz zakazem mówienia. Kolejną techniką restrukturalizacji jest zaburzanie równowagi w celu zmiany w hierarchii rodzinnej. Jak już pisaliśmy przy okazji omawiania terapii strukturalnej, w momencie formowania się systemu terapeutycznego rodziny zgadzają się na to, że terapeuta staje się jego liderem. W gruncie rzeczy jednak zgadzają się respektować jego pozycję, póki nie będzie on kwestionował równowagi sił panującej w rodzinie. Zaburzenie tej równowagi może z kolei dość szybko doprowadzić do znaczących zmian, jeśli tylko członkowie rodziny zaryzykują eksperymentowanie z nowymi rolami i poszerzenie swojego widzenia rzeczywistości, a więc problemu. Techniki, które tu opiszemy, mieszczą się w trzech kategoriach, w zależności od stopnia, w jaki terapeuta angażuje się w ich przeprowadzanie. Tak więc