Terapia rodzin Namysłowska83

170 Rozdział 15

jest problemem dla rodziny w danej chwili?”. Definicja problemu powinna być dokonana przez wszystkich członków rodziny, włączając w to stosunkowo małe dzieci.

Kategoria 3. Koalicje dotyczące problemu.

„Kto martwi się najbardziej, a kto najmniej kiedy....?”; „Dla kogo problem jest najbardziej dokuczliwy?”; „Może jest osoba, dla której problem nie jest problemem?”; „Kto pierwszy zauważa problematyczne zachowanie?”; „Kto ostatni?”.

Kategoria 4. Różne sekwencje zachowań.

Te pytania zmierzają do poszerzenia pola informacji wokół zachowań problematycznych. Pozwalają one prześledzić, na ile próby rozwiązania problemu same stały się problemem. Pytanie cytowane powyżej: „Co się dzieje, kiedy mama płacze?” może rozpoczynać taką sekwencję. Następują po nim następne, określające sekwencje zachowań w miarę możliwości aż do końca, którym może być np. całkowite wycofanie się ojca z interakcji z matką.

Kategoria 5. Pytania dotyczące klasyfikacji i porównań opisywaliśmy w grupie pytań zespołu mediolańskiego.

Kategoria 6. Pytania dotyczące zgody.

Pytania te pozwalają prześledzić siłę koalicji w rodzinie, np.: „Kto zgadza się z Tobą, że najlepiej potrafisz pocieszyć mamę?”; i do osoby, która zostanie wymieniona, np.: brata „Czy zgadzasz się z siostrą, że to ona najlepiej potrafi pocieszyć mamę?”.

Kategoria 7. Plotkowanie w obecności innych.

Stanowią je pytania zadawane jednej z osób o relacje dwu pozostałych. Czasami mieszczą się tu pytania o relacje osób nieobecnych na sesji: „Co by powiedziała babcia na temat Twoich relacji z siostrą, gdyby była obecna”, lub dotyczące milczącej osoby: „Jak myślisz, co by powiedziała Beata, gdyby chciała odpowiedzieć na to pytanie?”.

Kategoria 8. Porównywanie podsystemów.

„Jak rodzice dadzą sobie radę bez Ciebie?”; „Kto z was dwojga musi wrócić do domu, jeśli Janek będzie nadal chory?”. Tutaj według

Penn mieszczą się pytania rozpoczynające się od słowa „gdyby”: „Gdyby Marta zaczęła jeść, czy zmienią się Wasze relacje?”; „Gdyby po pewnym czasie przestała, czy ponownie zaczniecie się kłócić?”.

Kategoria 9. Pytania dotyczące tłumaczenia różnych zdarzeń rodzinnych. „Jakie jest twoje tłumaczenie, tego, że Marta właśnie teraz przestała jeść?”.

Tomm (1985) wyróżnia jeszcze jeden rodzaj pytań, mianowicie pytania reflektujące. Wywodzą się one, podobnie jak pytania cyrkularne, z cyrkularnego myślenia o naturze procesów zachodzących w rodzinie. Jednak ich intencja jest nieco inna i sprowadza się do ułatwiania rodzinie udziału w refleksji nad procesami zachodzącymi w systemie terapeutycznym, na który składa się w równym stopniu ona sama jak i terapeuta. Mimo iż pytania refleksyjne mają także na celu spowodowanie zmiany w systemie rodzinnym, to jednak stanowią bardziej neutralną formę pytań cyrkularnych, ponieważ w jeszcze większym stopniu respektują autonomię rodziny. Nawet ton zadawania tych pytań jest inny, jak pisze Tomm, bardziej „miękki”. Terapeuta zadający tego typu pytania pełni raczej rolę przewodnika, którego rola sprowadza się przede wszystkim do moblizowania własnych zasobów rodzinnych. Te pytania to w gruncie rzeczy pytania stawiane przez zespół reflektujący Toma Andersona (1987, 1990), ten typ rozmowy z rodziną, w której są stawiane, to bardziej dialog — spotkanie z rodziną niż terapia. Jest to zgodne z tezą Maturany (1988) że instruująca interakcja jest niemożliwa. Tomm (1985) w swojej publikacji proponuje klasyfikację różnych pytań zadawanych rodzinie pod kątem ich intencji w wymiarze orientacyjnym lub oddziaływającym na rodzinę i pod kątem założeń, które się za nimi kryją, tzn. wymiaru linearności i cyrkularności. Ilustruje ten podział ryc. 4.

Pytania linearne są oparte na linearnych założeniach dotyczących natury procesów psychicznych. Ich intencją jest przede wszystkim badanie sytuacji rodzinnej. Zwykle zaczynają się od słów: jak, kiedy, gdzie, kto, po co. Czasami są konieczne w pierwszej fazie terapii, aby od razu nie odbiegać od linearnej wersji problemu prezentowanej przez rodzinę.

Pytania strategiczne są zadawane z intencją osiągnięcia specyficznej zmiany w rodzinie i ich naturę można najlepiej określić jako korekcyjną.