str014 15

ROZDZIAŁ III

CZYNNIKI PSYCHICZNE

W warunkach okresowej izolacji reakcje psychiczne człowieka mogą w znacznym stopniu wpływać na zdolność bytowania, a także na sprawność wykonywania powierzonych zadań. W takich wypadkach, jak brak środków do życia, fizyczne wyczerpanie, wrogość otoczenia, pozbawienie wolności — zaangażowanie sił psychicznych staje się niezbędne. Aby przetrzymać niekorzystną sytuację, należy wykazać:

—    hart ducha,

—    panowanie nad sobą,

—    solidarność z towarzyszami,

—    wolę zwycięstwa,

—    zaufanie do siebie,

—    zdyscyplinowanie,

—    poczucie honoru.

Bez tych czynników nawet siły fizyczne nie przyniosą oczekiwanych rezultatów. Izolacja jest krytycznym stadium walki, podczas której trzeba niekiedy przezwyciężyć strach, ból, zimno, pragnienie itp.

Strach jest całkowicie normalną reakcją człowieka znajdującego się w trudnej sytuacji. Nie należy wstydzić się strachu, a raczej akceptować. Wówczas świadome i systematyczne działanie zwiększa szanse powodzenia akcji. Jedynie zachowanie zimnej krwi daje oczekiwane rezultaty. Bezradność oraz brak nadziei potęgują uczucie strachu.

Strach daje się częściowo osłabić, a nawet całkowicie zlikwidować przez skupienie się na wykonywanym zajęciu, zachowanie wiary we własne siły, w bezpośredniego zwierzchnika, a także poleganie na własnym sprzęcie.

Ból najczęściej świadczy o niekorzystnych zmianach w organizmie. Znacznie osłabia zdolność wykonywania prac i adaptowania się w nowych warunkach. Jeśli nie ma sposobu zlikwidowania bólu, należy dążyć do skoncentrowania uwagi np. na wykonywanym zajęciu. Takie odwrócenie uwagi zmniejsza wyraźnie odczucie bólu.

Zimno stanowi duże niebezpieczeństwo, poniważ osłabia zdolność myślenia, wywołuje stan apatii, odbiera chęć do pracy, utrudnia ruch i powoduje senność.

Pragnienie, nawet niezbyt silne, może doprowadzić do zaburzeń psychicznych. Absorbująca praca, a także opanowanie pozwalają o nim prawie całkowicie zapomnieć.

Głód podobnie jak pragnienie stwarza okoliczności sprzyjające wystąpieniu zaburzeń psychicznych, przez osłabienie umiejętności racjonalnego myślenia. Jednocześnie zwiększa wrażliwość na działanie zimna, bólu i strachu.

Zmęczenie, nawet niezbyt wielkie, zmniejsza sprawność umysłową. Człowiek staje się nieostrożny, obojętny na wszystko.

W warunkach izolacji zmęczenie z reguły nie jest równoznaczne z wydatkowaniem dużej ilości energii. Często bywa wywołane brakiem nadziei, nudą, niezadowoleniem. Umiejętne rozłożenie czasu i pracy, układanie planów działania pozwalają zapomnieć o zmęczeniu.

Psychiczną reakcją większości ludzi na wyżej wymienione uczucia przeważnie bywa panika. Panice można zapobiec przez wcześniejsze przeszkolenie oraz odpowiednie nastawienie na ewentualność wystąpienia uczucia strachu, głodu, pragnienia itp. Brak tego rodzaju szkolenia powoduje w krytycznych chwilach panikę nawet u osób, które w normalnych warunkach sprawiają wrażenie spokojnych i opanowanych.

Szczególnie istotna jest umiejętność zachowania się oraz zorganizowania działalności w grupie osób będących w izolacji. Napięta sytuacja może spowodować dezorganizację grupy, co zwłaszcza występuje wobec wspólnego niebezpieczeństwa, gdy strach przekształca się raczej w panikę niż w koncentrację wysiłku. Najbardziej korzystny jest układ, gdy wszystkie osoby czują się częścią grupy, wierzą w siebie i w swych towarzyszy. Wówczas można wytrwale zwalczać napotkane trudności.

Czynnikami umożliwiającymi bytowanie oraz wykonanie powierzonego zadania przez grupę osób w warunkach izolacji są:

—    sprawna organizacja działania, polegająca na odpowiednim podziale pracy, z uwzględnieniem zarówno normalnych, jak i krytycznych sytuacji;

—    właściwe wykorzystanie personelu. Poszczególni ludzie po-wini wykonywać pracę odpowiadającą ich kwalifikacjom;

—    wysłuchiwanie propozycji i krytyki. Dowódca grupy musi podjąć ostateczną decyzję, ale powinien rozważyć możliwość wykorzystania sugestii innych osób;

—    wyczucie czasu. W izolacji rzadko rozporządza się nie-

15