Zdjęcie1213 (3)

TECHNOLOGIA SPOŁECZNA I FILOZOFIA KULTURY

Znaniecki — podobnie jak Mox Weber — myślał o socjologii jako dziedzinie, w której milkną spory ideologiczne i liczy się tylko wolne od jakichkolwiek uprzedzeń badanie faktów^ „Wynikiem działalności umysłowej uczonego ma być wykrywanie — czy tworzenie -prawd, bezczasowo i bezprzestrzennie ważnych, wyniesionych w obiektywnej, idealnej treści i znaczeniu ponad wszelkie warunki realne, nie wyłączając warunków społecznych"Nie oznacza to, że uczony w ogóle od praktyki społecznej abstrahował i uważał ją za pozbawioną znaczenia dla socjologa (pamiętajmy, co pisał

0    doświadczeniu osobistym badacza jako źródle materiału socjologicznego). Nie oznacza to również, że obojętną sprawą było dla niego, czy

1    jak osiągnięte przez socjologię teoretyczną wyniki będą wykorzystane na użytek praktyki czy „socjologii stosowanej".

Autor Socjologii wychowania stanowczo wykluczał jednak możliwość podporządkowania teorii zadaniom praktycznym, sprowadzenia jej funkcji do funkcji „ideologicznych" lub „technologicznych". „Refleksja praktyczna — pisał — prowadzi do powstania wiedzy dopiero wtedy, gdy jej pierwiastki teoretyczne uniezależnią się od poszczególnych praktycznych sytuacji..."^{1 2}

Jedno ze źródeł słabości socjologii Znaniecki

wU*nle w tym, te nie potrafiła uwolnić orsamoinefo wpływu rozumu praktycz-^ Krytyk socjologii dotyczyli wszakże ite-teoria społeczna nie była w stanie doslar-9°\praktyce równie niezawodnego oparcia jak ^którego przyrodoznawstwo dostarczyło prak-[5'ce przemysłowej, chociaż - jak mówił Znaniecki w Jednym z wywiadów - „(...) nowocze* L życie społeczne wymaga więcej niż kiedykolwiek w dziejach racjonalnego, celowego I świadomego kierownictwa"¹.

Nie ma tu sprzeczności. Po pierwsze, Znaniecki przestrzegał teoretyków nie tyle przed praktyką, ile przed przejmowaniem sposobu myślenia praktyków. „Socjologia - jak pisał— nie może wprawdzie bezpośrednio przejmować pojęć z praktycznej refleksji nad życiem społecznym, lecz może i musi opierać się na wynikach samejże działalności społecznej"⁴. Po dru-kie, zdaniem Znanieckiego, nauka zbyt gorliwa w zaspokajaniu potrzeb praktycznych okazuje się zwykle nieefektywna również pod tym względem, ponieważ nie daje praktykom niczego takiego, czego oni sami nie mają czy mieć nie mogą. Wiedza naukowa (teoretyczna) i wiedza techniczna (kiedy indziej zwana przez Znanieckiego „pragmatyczną") to dwa różne typy wiedzy, którym odpowiadają dwie różne role społeczne¹, których mieszanie przynosi szkodę zarówno teoretykom, jak i praktykom.

Znaniecki uważał, że „(...) uczeni nie mogą zastąpić ludzi czynu, jako kierownicy życia zbiorowego (...) Zupełnym (...) marnotrawieniem wiedzy uczonych jest używanie ich jako doradców-ekspertów do rozwiązywania zagadnień postawionych przez ludzi czynu; w takiej roli funkcjonować może każdy odpowiednio

»Cyt. według St. Burakowskiego, Florian Znaniecki jako prcedstawiciel refleksji cywilizacyjnej, „Kultura i Społeczeństwo”, 1984. t. XXVIII, nr 2, s, 188.

* WS, si. 347-348,

‘ Por. SRU.

169

1

' SW, t n, ². 70.

2

SW, i II, I. 84.