z motylem w tle6

I. Borecka, Z motylem w tle niepowodzenia, doznane krzywdy. Rodzi to postawę buntu wobec nauczycieli, rodziców i zachowania aspołeczne¹.

Pracując z taką grupą dzieci, Monika Król dokonała wyboru odpowiednich bajek terapeutycznych², które pozwalają realizować następujące cele terapii:

© kształtowanie pozytywnej samooceny dziecka (na przykład Czarodziejska łąka^{3 4 5}),

© budowania wiary we własne możliwości (na przykład Maciek i dzięcioł^⁷),

© zmiany postaw względem innych osób - kolegów z klasy, nauczycieli (na przykład Milczenie jest złotem³).

1.3. BAJKI PRZECIWDZIAŁAJĄCE FOBII SZKOLNEJ

Coraz częściej mówi się o fobiach szkolnych. Wzrasta liczba dzieci reagujących nerwowo na myśl o pójściu do szkoły. Niektóre dzieci skarżą się na bóle brzucha lub głowy. Na myśl o czekającej klasówce reagują wymiotami. Jednak pamiętać trzeba, że niechęć ucznia do szkoły nie jest tylko wyrazem źle funkcjonującej placówki lub niewłaściwego stosunku nauczyciela do dziecka. Nie zawsze też takie reakcje wynikają z nieprawidłowych relacji między uczniami. W szkole bowiem ujawniają się także różnego typu nieprawidłowości, wynikające z zaburzeń sytuacji rodzinnej ucznia. Związane są one na ogół z zaburzoną relacją między rodzicami a dzieckiem lub między małżonkami. Odmowa pójścia do szkoły jest więc także sygnałem, że w rodzinie ucznia dzieje się coś nieprawidłowego, a objaw odmowy można interpretować jako wołanie o pomoc w sytuacji zbyt trudnej dla dziecka, w której nie może ono samo sobie poradzić. Jest to więc objaw ogólnych zaburzeń emocjonalnych, ujawniający się na terenie szkoły⁶.

W mechanizmie fobii szkolnej najczęściej występuje poczucie odrzucenia uczuciowego dziecka przez rodziców albo lęk przed odrzuceniem. Może on występować na przykład, kiedy dziecko nie jest w stanie spełnić wymagań rodziców związanych z wysokością ocen uzyskiwanych

w szkole, co powoduje groźbę odrzucenia emocjonalnego (kary, pretensje, gniew) lub poczucie odrzucenia i własną negatywną samoocenę dziecka. Presja rodziców i niemożność spełnienia ich oczekiwań przez dziecko rodzi w nim poczucie winy i konflikt między obrazem „jaki powinienem być" a „jaki jestem"⁷.

Inną przyczyną odmowy pójścia do szkoły i lęku przed szkołą może być przekonanie o wrogim, nieprzyjaznym nastawieniu otoczenia. Przekonanie to, ukształtowane przez niewłaściwe postawy rodziców wobec dziecka, powoduje selektywne postrzeganie tylko tych zachowań nauczycieli, rówieśników, które potwierdzają własny obraz dziecka jako osoby niekochanej i nielubianej. Konsekwencją może być wrogi stosunek do otoczenia, konflikt z grupą, niechęć do szkoły⁸.

Kolejną przyczyną powstawania fobii szkolnej są niskie (lub niższe niż przeciętne) możliwości intelektualne dziecka. Sprawiają, że mimo dużego wysiłku i nakładu pracy dziecko nie osiąga oczekiwanych rezultatów. Powoduje to zniechęcenie, spadek aktywności i motywacji do nauki, który z czasem doprowadza do niechęci związanej ze szkołą.

W takiej sytuacji Monika Król proponowała stosowanie odpowiedniej bajki terapeutycznej⁹. Działanie wybranego tekstu na grupę dzieci cierpiących na fobie szkolną zmierzało do:

® wzmocnienia wewnętrznego poczucia wartości (na przykład Mały Korni niarczyk¹⁰),

© wyrobienia dystansu do siebie (na przykład Biały duch Uh¹¹),

© zmiany negatywnych przekonań na swój temat i na temat otoczenia (na przykład Czarodziejska łąka¹²),

© uzmysłowienia dziecku, że porażki i błędy, niepowodzenia są nieuniknionym elementem natury człowieka (Biały duch Uh¹³),

© budzenia w dziecku motywacji do nauki (Maciek i dzięcioł¹⁴),

• łagodzenia lęku, agresji, które są skutkiem blokady potrzeb: szacunku, uznania, osiągnięć i negatywnej samooceny i osiąganie dzięki temu obniżenia napięcia emocjonalnego.

77

1

   Ibidem, s. 43.

2

   M. Król, op. cit., aneks nr 1, bajki nr: 14, 15, 31, 35, 36, 41, 42, 44, 47.

3

   B. Lewicka, Bajkowy relaks dla dzieci (taśma magnetofonowa), Melissa Productions, Wrocław.

4

   G. Ortner, Bajki na dobry sen, Warszawa 1996, s. 101.

5

   B. Ryba, Opowieści..., op. cit., s. 5.

6

   A. Kozłowska, jak pomagać dziecku z zaburzeniami życia uczucioioego, Warszawa 1996, s. 46.

7

   Ibidem, s. 53.

8

   Ibidem, s. 57.

9

   M. Król, op. cit., aneks nr \, bajki nr: 14,15,31,35, 36,38,41, 42, 44, 47.

10

²² G. Ortner, op. cit., s. 72.

11

Ibidem, s. 82.

12

B. Lewicka, op. cit.

13

   G. Ortner, op. cit., s. 72.

14

   Ibidem, s. 101.