DSCN1904

III. CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH OBSZARÓW DIALEKTYCZNYCH W PIERWSZEJ POŁOWIE XVI WIEKU (SYNTEZA CECH DIALEKTYCZNYCH RĘKOPISÓW)

W szeregu prao przedstawiono już wiele wykazów staropolskich właściwości językowych charakterystycznych dla głównyoh obszarów dialektalnyoh w oparciu o zabytki z XIV i XV w. Sporadycznie tylko dołączano materiał z XVI w. Oddzielnych zestawień dla pierwszej połowy XVI w. nie ma. Dokonany w rozdziale poprzednim obszerny przegląd cech dialektycznych przekonuje nas o tym, że nasilenie gwaryzmów w rękopisach polskich pierwszej połowy XVI w. jest jeszcze na tyle znaczne, że na ich podstawie można na ogół określić pochodzenie dzielnicowe zabytku, ściślej mówiąc — pisarza. Okazało się przy tym, że pewne zjawiska dialektyczne wy stępujące w rękopisach wcześniejszych nie są już aktualne dla zabytków z pierwszej połowy XVI w., wytworzyły się natomiast nowe repartycje dzielnicowe. W rozdziale tym zestawimy więc razem ujawnione w badanych przez nas rękopisach cechy dialektyczne Małopolski, Wielkopolski, Mazowsza, a także Sieradzkiego i Śląska. Wymienimy przede wszystkim (w cz. I) te zjawiska, których obszerną dokumentację materiałową podano w rozdziale poprzednim, utrzymując przy tym tę samą numerację i kolejność cech. Poza tym uwzględnimy jeszcze (w cz. II) niektóre zjawiska językowe, bądź to podejrzane o gwarowość, ale nie posiadające pełnej dokumentacji i opracowań, bądź też dialektyzmy występujące zupełnie sporadycznie (np. w jednym tylko zabytku). Nie będąc argumentami w sporze o pochodzenie polskiego języka literackiego, wzbogacają one przecież (choćby tylko potencjalnie) obraz nacechowania dialektycznego zabytku, a tym samym — dzielnicy, z której zabytek pochodzi:. Pominiemy tylko z konieczności te zjawiska, których omówienie wymaga szczegółowych i żmudnych zestawień liczbowych w osobnym opracowaniu.

1. MAŁOPOLSKA

I

A) 1) -’ou>-(||-’et0-) 2) ra

ty ja-¹; jechać |j jachać 4) tarł

1

Wyjątkowe formy biperpoprawne: jad wab, Jaronitn w Księgach krakowskich.

10 U. Bargiel, Cechy dialektyczne...