Image
65 djvu

154

ważniejszego punktu sprawy włościańskiej, mianowicie uwłaszczenia, ziemia pozostaje nadal własnością szlachty, chłop może ją wprawdzie opuścić, ale braknie mu wówczas środków utrzymania i pola do pracy, „jest wolny, ale jak ptak, którego z każdego drzewa, gdzie usiadł, spędzić można”. Większość włościan, zmuszona koniecznością ekonomiczną, pozostawała nadal na roli i pracowała w takich samych jak dawniej warunkach, składała daniny dziedzicom i odrabiała pańszczyznę, — mniejszość opuszczająca ziemię, włóczyła się po kraju w pogoni za zarobkiem i żyła w ostatniej nędzy. Lud ciemny, nie uświadomiony politycznie, korzystać nie umiał z przyznanych mu praw obywatelskich, zgromadzenia gminne najczęściej na posłów sejmowych wybierały szjachtę. Mimo ducha nowożytnego, tchną-cego z przytoczonych powyżej artykułów, statut Księstwa Warszawskiego, podobnie jak wszystkie konstytucye dawnej Rzeczpospolitej, ma arystokratyczny charakter, zapewnia szlachcie zupełną przewagę.

W urządzeniu państwa, statut nadany przez Napoleona, w przeciwstawieniu do dawnych polskich stosunków, stoi na stanowisku monarchicz-nem, rozległe prawa przyznaje panującemu, ustanawia silną władzę wykonawczą, rząd ściśle scentralizowany, którego nigdy nie miała Rzeczpospolita, wobec którego władza ustawodawcza słabą była i ograniczoną w swej działalności.

Piastowanie urzędów duchownych i cywilnych, na podstawie statutu, przysługuje wyłącznie obywatelom Księstwa Warszawskiego, język polski miał być używanym we wszystkich aktach rządowych, prawodawczych, sądowych i administracyjnych.