Chrzęstniak zbudowany jest z dużych wysp tkanki chrząstki szklistej, rzadziej włóknistej, różniącej się od prawidłowej nieregularnym rozmieszczeniem jamek, które mają zwykle więcej niż dwie komórki (chondroblasty), ale bez cech atypii. Są one większe niż prawidłowe o ciemno barwiącym się jądrze. Chondroblasty mogą ulegać zmianom wstecznym, tj. zwyrodnieniu śluzowemu i wodniczkowemu. Komórki te mają kształt kulisty, owalny, wydłużony względnie gwiaździsty. Czasem chondroblasty są wielojądrzaste i leżą samotnie lub po kilka w różnej wielkości jamkach chrzęstnych. Istota międzykomórkowa jest jednolita i niekiedy nie tworzy jamek dookoła komórek chrzęstnych. Na ogół zrąb, zbudowany z delikatnej tkanki łącznej, jest obfity, ale skąpo unaczyniony.
Chrzęstniak jest guzem kulistym, twardym, sprężystym, niebiesko-białym o opalizującym połysku, często występuje licznie, zwykle w kośćcu, jamie nosowej, tchawicy, płucach i gruczole mlekowym. Nowotwór ma często budowę zrazikową.
W obrębie guzów można spotkać zmiany wsteczne, tj. zwyrodnienie śluzowe (chondroma myxomatosum), tworzą się torbiele (chondroma cysłicum), następuje zwapnienie (chondroma calcificans) i skostnienie (chondroma ossifi-cans).
Chrzęstniak dzieli się na: okołokostny ( s. chondroma perio-
stale), wewnątrzkostny ( enchondroma), kostniakochrzęstniak (osteochondroma) i zarodkowy (chondroblastoma benignum).
Chrzęstniak często występuje z innymi nowotworami jako guz mieszany, np. chrzęstniakogruczolak (chondroadenoma), zlokalizowany zwłaszcza w płucach i jądrach, chrzęstniakokostniak ( ch), a także ulega złośli-wieniu (chondrosarcoma). Nowotwór taki wrasta do naczyń krwionośnych oraz limfatycznych i szybko daje przerzuty, najczęściej do tkanki płucnej.
112