img132�0x581

I

hpoka pfmlprimKtma

22 i Bułgarzy, zmodyfikowanego alfabclu cyrylickiego. Równie/ pinl-zespół wschodni rozpadł się na dwa języ ki: macedoński i bułgarski. Pod względem gramatycznym najbardziej odbiegają dziś one. zwłaszcza bułgarski, od wszystkich innych języków słowiańskich: utraciły deklinację, czyli odmianę imiennych części mowy (rzeczownik. przymiotnik ild.). wykształciły rodzajnik itp. W znacznej mierze siało się to pod wpływem innych, niesłowiańskich języków-bałkańskich: rumuńskiego, nowogreckicgo i albańskiego.

Ostatecznie więc. w świetle naszkicowanego tu pokrótce ..drzewa genealogicznego" polszczyzny, stosunki łączące ją z innymi językami przedstawiają się następująco: najbliżej spokrewniona jest z wymarłymi dialektami pomorsko-połahskimi. a następnie z innymi językami zachodniosłowiańskimi: dolnołużyckim. gómołuży-ckim. czeskim i słowackim. Nieco już dalsze pokrewieństwo łączy polszczyznę / pozostałymi językami słowiańskimi, wschodnimi i południowymi. Jeszcze dalsze jest jej pokrewieństwo z językami bałtyckimi (litewskim, łotewskim, wymarłymi staropruskim i jać-wicskim), najbliższą słowiańs/czyźnic (okres wspólnego rozwoju -już po rozpadzie praindocuropcjszczyzny w postaci języka prabałtosłowiańskiego) grupą języków indoeuropcjskich. Wreszcie najdalsze pokrewieństwo łączy polszczyznę z językami pozostałych grup wielkiej rodziny indoeuropejskicj: irańskimi, indyjskimi. ormiańskim, greckim, germańskimi, romańskimi itd.

Zespół lechicki stanowił łańcuch bardzo bliskich sobie dialektów. którego sąsiednie ogniwa niepostrzeżenie przechodziły jedne w drugie, a wyraźniejsze różnice rysowały się dopiero między ogniwami skrajnymi: z jednej strony dialektami Wiślan, Ślężan i Polan (małopolskim, śląskim i wielkopolskim), a z drugiej — dialektem Drzewian połabskich. Wyodrębnienie się polszczyzny z tego łańcucha dialektów nastąpiło przede wszystkim na skutek powstania państwa polskiego.

2. POWSTANIE PAŃSTWA

Na ziemiach polskich u zarania naszych dziejów historycy stwierdzają istnienie dwu ośrodków państwotwórczych. Starszy, południowy, stanowiło w IX wieku plemienne państwo Wiślan.

zamieszkujących ziemie nad górną Wisłą, ze stolicą w Krakowie lub 23 Wiślicy. Państwo to objęło też prawdopodobnie ziemie plemienia Słężan. czyli późniejszy Śląsk; w drugiej połowie IX wieku nastąpiła jednak katastrofa polityczna, która uniemożliwiła ewentualny dalszy rozwój terytorialny: ziemie Wiślan i Ślężan zostały podbite przez Państwo Wielkomontwskie, .» po jego upadku dostały się na początku X wieku pod panowanie czeskie.

W tej sytuacji decydująca rola w procesie powstania państwa polskiego przypadła drugiemu, północno-zachodniemu ośrodkowi państwotwórczcmu. Stanowiło je plemienne państwo Polan, sięgające swymi początkami prawdopodobnie drugiej połowy IX wieku. Polanic mieszkali na obszarze późniejszej Wielkopolski, nad Wartą. Obrą i Prosną. Ich nazwa pochodzi od pól uprawnych, w które już wtedy obfitowały zamieszkiwane przez nich ziemie: Polanic to po prostu «miesz.kańcy pól. tzn mieszkańcy krainy, w której przeważały pola uprawne* (tak jak dziś mieszkańcy Borów (Tucholskich) nazywają się Baraniakami, a mieszkańcy gór — góralami). Główne centrum Polan stanowiła być może początkowo Kruszwica nad Gopłem. później zaś Gniezno. Ostrów na Jeziorze Lednickim i Poznań Tu właśnie, z inicjatywy miejscowej dynastii piastowskiej, zrodziła się myśl polityczna, dzięki której drogą ekspansji na terytoria sąsiednich, najbliższych językowo plemion, doprowadzono do scalenia zamieszkanych przez nie ziem pod scentralizowanym zarządem. W skład państwa Polan weszły najpierw terytoria plemienne Pomorzan i Mazowszan (czyli Pomorze i Mazowsze), a później, w ostatnim dziesięcioleciu X wieku, pod koniec panowania Mieszka 1 lub na początku panowania Bolesława Chrobrego, terytoria plemienne Słężan i Wiślan. które dotąd, jak wspomnieliśmy, pozostawały pod panowaniem czeskim. W ten sposób na przełomie X i XI wieku państwo Polan objęło niemal całe ziemie w dorzeczu Odry i Wisły. Wprawdzie za panowania Bolesława Chrobrego granice państwa objęły przejściowo dodatkowe rozległe obszary na zachodzie (Lużyce i Milsko), południu (bardzo krótko Czechy, dłużej Morawy i Słowację) i wschodzie (tzw. Grody Czerwieńskie, czyli zachodnią część późniejszej Rusi Czerwonej), jednak nabytki te nic przetrwały w zasadzie jego panowania.

Nic ulega wątpliwości, że pow-stanie państwa było nujwaznicj-