img156

92

Józef Kozielecki ujmuje to tak: „Obserwacje zgromadzone przez peda- | gogów i psychologów wykazują, że jednym ze źródeł trudności w rozwią- 1 zywaniu problemów dydaktycznych jest nieumiejętność stawiania pytań I przez uczniów i brak nastawienia czy gotowości do formułowania właści- i

wych pytań” [39].    j

Stanisław Bortnowski podpowiada: „Aby przezwyciężyć bierność i apa- ] tię uczniów, trzeba stosować technikę stymulacji pytań. Ktoś kto umie for- j mułować pytania, chętnie włącza się do dyskusji” [8].

Nauczyciele mogą udoskonalić lekcje pytań i odpowiedzi przez częst- 1 sze zadawanie pytań otwartych niż zamkniętych i pozostawienie uczniom j tyle czasu, by było możliwe zastanowienie się i udzielenie wyczerpującej 1 odpowiedzi., wyrażenie i uzasadnienie opinii czy sformułowanie komen- J

tarza do wypowiedzi kolegów.    J

Odpowiedzią na zarzuty wobec gadulstwa nauczycieli jest metoda za-J proponowana przez Edwarda Biłosa, w którego centrum zainteresowań I badawczych są uczniowskie pytania. Erotematycznej metodzie nauczania I polegającej na prostym przekształcaniu przez nauczyciela pojęć czy są-J dów w odpowiednie pytania, przeciwstawia drugi sposób, powszechnie czuwany jako problemowy, który opiera się na dostrzeganiu przez uczniów^ zjawisk językowych, literackich czy innych, w postaci problemów. Tak zwą-1 ne nauczanie heurystyczne stało się dla E. Bitosa pierwszym krokiem rm J drodze do twórczej lekcji, a więc takiej, w której zasadniczą rolę odgry-J wają wypowiedzenia pytajne uczniów. W tego rodzaju lekcji występują dwij poziomy wypowiedzeń: uczniowskie i nauczycielskie, len dwupoziomowi wy układ polega na tym, że w twórczej lekcji języka polskiego podstąp są wyłącznie wypowiedzenia pytajne formułowane przez uczniów, opa|| te w pewnym tylko zakresie na nauczycielskich wypowiedzeniach pytaj-^ nych. [5]

E. Biłoś proponuje trójdzielny model lekcji, który polega na:

-    wysunięciu przez uczniów danego problemu np. językowego i ko nikowanie za pomocą pytania uczniowskiego,

-    wytworzeniu przez nich pomysłu rozwiązania owego problemu i munikowanie za pomocą systemu pochodnych pytań uczniowskie!*

-    sprawdzeniu trafności pomysłu rozwiązania danego problemu i koi nikowanie uczniowskich pytań weryfikacyjnych [5],

Celem postępowania nauczyciela, który reguluje wytwarzanie,

uczniów pomysłów rozwiązywania problemów językowych i

93

mułowania pytań pochodnych) i komunikowanie ich za pomocą pewnego zbioru wypowiedzeń pytajnych, jest przygotowanie uczniów do podejmowania omawianych czynności, opanowywania umiejętności ustalania procedury prowadzącej do hipotetycznej odpowiedzi.

Takie postępowanie dydaktyczne autor nazywa prokreatywnym: „Omawiany sposób postępowania dydaktycznego sprawia, że uczeń dostrzega sens ustawicznego zastanawiania się nad językiem i jego rolą w życiu społecznym, nabiera przeświadczenia o niezbędności wiedzy o języku w efektywnym uczestnictwie jednostki w różnych dziedzinach kultury” [5, s. 136], % Autor przy okazji postuluje szerzenie u uczniów wiedzy o aktach mowy 'i ^czerpanie problemów językowych do lekcji z codziennego życia np. Wystąpień publicznych, słownika maklerów, negocjatorów, liderów partii politycznych, konsultantów, ekspertów itd. Miejsce dla pytań uczniowskich E, Biłoś przewiduje w każdej fazie lekcji.

Przytoczona metoda odnosi się nie tylko do nauki o języku, z równym powodzeniem stosować ją można na lekcjach z literatury bądź na innych przedmiotach nauczania.

ms-