IMGP9356

a potem dostosowuje się do całego nowego stylu ubierania, który wymaga np. by wkładała suknię przez głowę zamiast wciągać ją od dołu. Ten początek wiedzie do wyuczenia się nowych postaw i gestów charakterystycznych dla kobiet nowej kultury. I otoczenie zaczyna nieświadomie reagować inaczej. Emigrant staje się człowiekiem dopuszczanym do kręgu spraw prywatnych, mniej rzuca się w oczy jako ktoś obcy, jego żona łatwiej już może pozostać na chwilę rozmowy z innymi kobietami w sypialni, i częściej jest obdarzana przez nie zaufaniem. Gdy mężczyźni wkładają nowy rodzaj ubrania, uczą się jednocześnie, kiedy mogą stać z rękoma w kieszeniach, a kiedy tego robić nie mogą bez narażenia się na uwagi lub wywołania obrazy. Ten proces uczenia się ma charakter kumulatywny_i pod wieloma^-względami przebiega całkiem łatwo, tak łatwo jak dzieci wyuczają się wszystkiego z" własnej kultury, co nie jest przedmiotem specjalnej dyscypliny lub pouczeń. Ludzie, wśród których osiedla się emigrant, traktują swe zachowanie uświęcone zwyczajem jako coś tak oczywistego jak zachowanie starców, którzy całe życie przeżyli w jednej kulturze.

Niepodważalność zachowania i jego nieuświadomiony charakferką głównymi przyczynami trwałości kultur postfiguratywnych. Postfiguratywny styl życia został przywrócony w tak wielu wypadkach po okresie zamieszania i buntu, że bez wątpienia jest to styl życia równie charakterystyczny dla człowieka współczesnego, jak był dla naszych przodków tysiące lat temu. Wszystkie rozbieżności ujawniane przez kroniki i historię, archiwa i kodeksy prawne, dadzą się objąć jednym systemem zachowań, który pozostając poza świadomością i nie budząc sprzeciwu, stał się również niedostępny dla badań naukowych. Im bardziej takie trudno uchwytne zachowania kulturowe zbliżone są do kultury badacza, z tym większym trudem udaje mu się je odkryć nawet, gdy jest bardzo doświadczonym i sumiennym obserwatorem. W czasie II wojny światowej stosunkowo niewiele sprzeciwów — z wyjątkiem zastrzeżeń formułowanych przez badaczy, którzy korzystali z innych stylów obserwacji, tak zwanych „starych chińskich pachołków” — budziła analiza kultury Japonii, Chin, Birmy czy Tailandii. Ci sami jednak intelektualiści, którzy chętnie przyjmowali analizy społeczeństw azjatyckich lub afrykańskich, ostro reagowali i czuli się emocjonalnie zagrożeni, gdy metod analizy kulturowej zaczęto używać w odniesieniu do kultur europejskich, które zawierały wiele nie zbadanych wcześniej elementów bardzo podobnych do właściwości ich własnej kultury. W tych okolicznościach mechanizmy obronne utrudniające analizę własnej kultury, pozwalające członkom euroamery-kańskiej kultury myśleć o sobie jako o jednostkach działających w sposób swobodny i pozbawionych kulturowych uprzedzeń, stanęły na przeszkodzie przy podjęciu badań nad pokrewnymi kulturami, na przykład niemiecką, rosyjską lub angielską.

Szczególnie pouczające jest nagłe rozpoznanie szczególnej formy postfiguratywnie utrwalonego zachowania kulturowego, gdy zdarzy się ono we własnym środowisku, wśród ludzi o podobnym poziomie wykształcenia. Niekwestionowane przekonanie, że

7* 61