IMG67

64 Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły

iluzji powieściowej, wprowadza nas w sama istotę tej iluzji] W rzeczywistości, tak jak w powieści, postaci zwane powieściowymi — należy do nich zaliczyć także samych pisarzy, wszak „pagj Bovary to ja” - są tymi postaciami, które biorą fikcję na serio, nie dlatego, że, jak się uważa, chcą uciec od rzeczywistości i szukać schronienia w światach imaginacyjnych, lecz dlatego, że nie udaje się im traktować rzeczywistości poważnie; dlatego, że nie potrafią przywłaszczyć sobie chwili obecnej takiej, jak się ona uobecnia, w jej obecności natarczywej i przez to przerażającej. Zasadą funkcjonowania wszystkich pól społecznych, czy to pola literackiego^ czy też pola władzy, jest illusio, inwestycja w grę. Fryderyk jest tym, kto nie chce zainwestować siebie w żadną z gier w sztukę lub pieniądz, które są tworzone i oferowane przez świat społeczny. ! Istotą jego bovaryzmu jest niezdolność do traktowania serio tego, co rzeczywiste, to znaczy stawek w grach uznawanych za poważne.

Iluzja powieściowa, która w swych formach najbardziej radykalnych może prowadzić do zniesienia granicy między rzeczywistością a fikcją, co widoczne jest w przypadku Don Kichota czy Emmy Bovary, znajduje swą podstawę w doświadczeniu rzeczywistości jako fikcji. Jeśli dojrzewanie jawi się jako wiek par excellam romansowy, a Fryderyk jako typowe uosobienie tego wieku, to być może wejście w życie, czyli w jedną z gier oferowanych przez świat społeczny naszym inwestycjom, nie zawsze jest samo z siebie oczywiste. Fryderyk, jak wszyscy młodzieńcy trudni, jest znakomitym analitykiem naszego najgłębszego stosunku do świata społecznego Obiektywizować iluzję powieściową, a przede wszystkim odniesienie do świata uznawanego za realny, które ta iluzja zakłada, to przypominać, że rzeczywistość będąca dla nas miarą wszelkich fikcji jest tylko uznanym desygnatem iluzji (prawie) powszechnie podzielanej.

ANEKS I: STRESZCZENIE „SZKOŁY UCZUĆ”

Fryderyk Moreau, który studiuje w Paryżu około r. 1840, spotyka panią Amoux, żonę marszanda i właściciela sklepu z obrazami i rycinami na przedmieściu Montmartre. Zakochuje się w niej. Ma niesprecyzowane zamiary literackie, artystyczne, towarzyskie. Stara się o to, by zostać przedstawiony panu Dambreuse, wielkiemu bankierowi, lecz zawiedziony przyjęciem, popada w bezczynność, niezdecydowanie, oddaje się marzycielstwu, samotniczemu trybowi życia. Spotyka się z całą grupą młodych ludzi, którzy będą krążyć wokół niego, Martinonem, Cisym, Senecalem, Dusardierem, Hus-sonnetem. Zostaje zaproszony do państwa Amoux, jego uczucie do pani Amoux ożywa na nowo. Podczas wakacji w Nogent, u matki, dowiaduje się o swej niepewnej sytuacji majątkowej i spotyka małą Ludwikę Roque, która się w nim zakochuje. Nagle staje się bogaty dzięki nieoczekiwanemu spadkowi, wraca do Paryża.

Odnajduje panią Amoux, jest zawiedziony sposobem, w jaki go przyjmuje. Spotyka Rozanetę, dziewczynę z półświatka, kochankę Amoux. Jest rozdarty pomiędzy dwoma sprzecznymi pragnieniami, miota się od jednego do drugiego: z jednej strony Rozaneta i uroki życia w luksusie, z drugiej strony - pani Amoux, którą na próżno usiłuje uwieść; wreszcie bogata pani Dambreuse, która mogłaby mu pomóc w realizacji jego ambicji towarzyskich. Po całej serii wahań i wybiegów, wraca do Nogent, zdecydowany poślubić małą Roque. Znów jednak wyjeżdża do Paryża: pani Amoux zgadza się na spotkanie. Fryderyk czeka na próżno, podczas gdy na ulicach trwają zamieszki (22 lutego 1848). Zawiedziony i wściekły szuka pocieszenia w ramionach Rozanety.

Będąc świadkiem rewolucji, gorliwie odwiedza Rozanetę, ma z nią syna, który rychło umiera. Bywa też w salonie państwa Dambreuse, zostaje kochankiem pani Dambreuse, która po śmierci męża proponuje mu małżeństwo. Fryderyk jednak, wiedziony nagłym