IMG20

CXXII VIII JĘZYK I STYL .WICHROWYCH WZGÓRZ”

również z żywiołem ognia. Urodą swą „w [...] oczach Linronów zapala słabe błyski” (rozdz. VI), jej własne oczy błyszczą łub pałają ogniem, rzucają błyskawice. Ogień zresztą, jak już wspomniano, jest nieodłącznym, symbolicznym atrybutem Wichrowych Wzgórz. Lockwood, uciekając z Drozdowego Gniazda, gdzie w zimnym pokoju służąca zasypuje popiołem resztki ognia na kominku, dociera z radością do „dużej, ciepłej i wesołej” izby w Wichrowych Wzgórzach, gdzie „Wielki ogień, podsycany węglem, drzewem i torfem, wypełniał ją rozkosznym blaskiem i ciepłem” (rozdz. II). Ogień, nacechowany symboliką pozytywną (ciepło domowego ogniska, gorące serca, podtrzymanie życia) i negatywną (zniszczenie) pojawia się w tym domu niezależnie od sytuacji i stanu ducha mieszkańców, jak również motyw rytuału jedzenia, prostego, lecz obfitego. W Drozdowym Gnieździć wspominana jest tylko cywilizowana herbata i — oczywiście — nie widzi się kuchni i gotowania. W ten sposób symbolika dwóch opozycyjnych ognisk akcji wydobywana jest różnymi chwytami stylistycznymi.

Deszcze i burze towarzyszą często wyprawom Heathcliffa i Katarzyny, a żywioł wody wydaje się szczególnie otaczać Kata* rzynę, nie tylko przy obfitym wylewaniu łez, lecz również w „ulewach czułości”; a gdy Katarzyna przed śmiercią siedzi przy otwartym oknie, łagodny szmer strumyka i szum wiatru aktualnie i w reminiscencji Nelly łączą się w ogólnym przyciszeniu, jakby żegnając bohaterkę.

Całkowita zmiana obrazowania następuje z pojawieniem się drugiej Katarzyny, która wedle słów Nelly Dean jest „najwdzięczniejszym stworzeniem, jakie kiedykolwiek rozjaśniło słó* necznym blaskiem dom żałoby” (rozdz. XVIII). Pcnistońskte skały stają się „złociste", zieleń drzew i krzewów towarzyszy jej spacerom po parku, ptaki śpiewają, a niebo jest na ogół błękitne. Nawet sceny jej smutku nie są pozbawione barw — liliowy kwiatek, kępa mchu łagodzą krajobraz — póki nie wchłoną jej Wichrowe Wzgórza z własnym kolorytem.

Ogólny charakter tej opowieści i wrażenie jakie pozostawia — napięć, gwałtownych wstrząsów, dramatu — podtrzymuje w dużej mierze nasycone emocjonalnie słownictwo: dziecko jest „tarmoszone” i „sinieje na buzi”; Katarzyna „zapłacze się na śmierć”; Hindley woła „Szatanie, dopomóż!” i „muszę kogoś zabić”; „mogłabym go zabić, a on, nawet konając, nie pomyślałby o zemście” — mówi o Edgarze Katarzyna. Oczy Izabeli są dla Heathcliffa „ohydnie podobne do oczu Lintona”, które dla Katarzyny są „gołębie, anielskie”. Heathcliff wola, że Katarzyna znęca się nad nim „nieludzko”, a Katarzyna nazywa go „potworem” i „niewdzięcznikiem”. „Jestem bliska obłędu”, „pogrucho-czę mu żebra”, „ból graniczący z męczarnią”, „ogień obłąkańczej furii”, „szatańskie igraszki” — wszystkie te gwałtowności tak tłoczą się w tekście, że cytowanie ich bez kontekstu może sprawiać wrażenie szaleńczej grafomanii. Lecz ich zespolenie artystyczne z całością utworu daje efekt prostoty i prawdy.

IX. POZYCJA „WICHROWYCH WZGÓRZ”

Wichrowe Wzgórza, powszechnie zaliczane do arcydzieł światowej literatury powieściowej, należą do tych nielicznych, rzadko spotykanych w naszym stuleciu powieści łubianych przez szeroką publiczność i wysoko notowanych w kręgach poważnej krytyki; rzecz tym bardziej uderzająca, iż Emily Bronte tą jedyną powieścią zdobyła pozycję, jakiej najwięksi nawet pisarze długo się dopracowywali. Zachowując cechy doskonałej warsztatowo powieści tradycyjnej: interesującą, wartką fabułę, żywo zarysowane i psychologicznie przekonywające postacie i realistyczne tło, utwór ten zdąża zarazem do gatunku bardziej nowoczesnego, formy „otwartej”, tj. takiej, którą cechuje bogaty przekaz ideowy, a zarazem jej zakończenie nie jest równoznaczne z odpowiedzią na postawione w niej problemy. U Emily Bronte zakończenie jest niejednoznaczne. Wydaje się zwycięstwem dobra nad złem