142 KRZYSZTOF DYBCIAK
trecie Kanta narracja przybiera formę opisu przeplatanego rozważaniami. ’ |
Następuje tu całkowita likwidacja opowiadania, za to mocnym akcentem manifestującym obecność podmiotu wypowiedzi jest końcowa część, auta- | $0$
tematyczna, obnażająca cele i zasady utworu. I ygi
Ewolucja twórczości Bolesława Micińskiego przebiega od dominacji1 |' wj#
pierwiastków epickich w Podróży do piekieł, Dyliżansie filozofićzitfrĘ f Portrecie Kanta — do przyznania decydującej roli elementom liryciaOTf' I w późniejszych prozach. Narracja bardziej zsubiektywizowana i ||HH
przypominały epos, powieść sternowską i poemat dygresyjny, to od 19‘4fj^f przypominają lirykę osobistą i opisowó-refleksyjną. Zmieniają się" tez gU
formy podawcze, uprzywilejowane miejsce zajmuje list; wyznanie, ciąg I
uwag. Czystą postać „liryka eseistyczna” przybiera w Odpowiedzi na I ^oń
list Francesco, obywatela rzymskiego. Sytuacja emocjonalna podmiotu dyktuje rozwiązanie stylistyczne — wybór formy listu. 'Nie spotykamy już tu odbiorcy wirtualnego, lecz skonkretyzowanego. Obok konwencjonalnych zwrotów do adresata monolog przynosi informacje-‘ó nim, potęgując napięcie wewnątrztekstowych relacji osobowych. Ujawniono również sytuację wypowiadania monologu, powiadomiono czytelnika nie tylko o ogólnej sytuacji narratora (emigracja spowodowana wojną) i czasie (początkowy okres drugiej wojny światowej), ale i o konkretnej sytuacji określającej
kształt komunikatu: I uks:
Teraz, kiedy piszę te słowa, jest noc. Et iam nox umida coelo praecipi- 1 tat — i schodzące gwiazdy skłaniają do snu. [...] I cte
„Ale serce i oczy nie radują się spokojem nocy”. Bo nos jśsifi duszna, pełna | czei
niepokoju i oczekiwania. [130] I jesz
Odpowiedź [...] będąc intymnym wyznaniem, stylizowanym na prywatny list do 8-letniego Włocha, jest zarazem wypowiedzią silnie zdialogizo-waną. Wszystkie rozwiązania językowe, wszystkie snute refleksje zorientowane są na adresata. Zewnętrzny, monologowy kształt stylistyczny ma
skuje ukrytą strukturę dialogu, prowadzonego pozornie z młodym Rzy- I ,
mianinem, a w istocie z tradycją jego kultury, uosobioną w postaciach I czyr<
Wergiliusza, Owidiusza, św. Pawła, Machiavela i współczesnych doktry- J prQC
jmerów politycznych. | g^.yC,
Ostatnie prozy artystyczne Micińskiego (O nienawiści, okrucieństwie l cjon
i abstrakcji, Uwagi o polityce, Myśli o wojnie) są kontaminacją konwencji i
dziennika intymnego i polemiki. Cechy przyjęte z wymienionych gatunków l artyi
neutralizując się wzajemnie utrzymywały równowagę autonomicznej i ory- 1 próg
iginalnej struktury eseistycznej — luźność kompozycji związanej z aktualną 1 pogh
fosobistą sytuacją autora i staranność stylistyczna przeciwdziałały typowej I
dla tekstu polemicznego jednostronności 1, oschłości, ale jednocześnie 1 . *
wyraźny adres polemiczny, elefhenty emotywne, nadrzędne ukierunko-