IMG 1411271659

62

Ci>ow»eit -

mstrufcc)*

ebsłiię,

mentalni. Wynikiem współpracy jest coraz obszerniejsza wiedza dotycząca rej^ ^{Bf ,f}n*a **? ' Przypominania. Aian Baddeley (1993) opisuie zdolności do uczenia ^ już u mięczaków (prostych organizmów morskich z grupy Aptysimk U zwierząt Md obserwuje się przywykanie (habituację) do bodźca, który początkowo budzi u nkb silną reakcję. Dzieje się tak, gdy nowy bodziec, na przykład kontakt z innym mię. czakiem, nie niesie ze sobą żadnych pozytywnych lub negatywnych konsekwencji Przeciwne zjawisko to uwrażliwienie, gdy pierwotnie obojętny bodziec (drażnień* ogona Aplysia) nabiera na przykład cech awersyjnych i powoduje reakcję unikanie (na poziomie biochemicznym — większy napływ jonów wapniowych do szczelńn synaptycznej wzmaga wydzielanie substancji przekaźnikowych). Mtęczaki, podoba* pak ludzie, uczą się przez warunkowanie klasyczne, a jego efekty mogą utrzymywać <* do kilku dni. Bardziej złożonym mechanizmem uczenia się i pamięci jest długotrwale wzmocnienie synaptyczne (LTP, long-term potentation). Komórki związane z LTP występują głównie w hipokampie, który - jak się uważa - pełni zasadniczą funkcję w uczeniu się i przypominaniu.

Badania nad ludzką pamięcią dowodzą, że informacje docierają do człowieka w po staci sensorycznej: wzrokowej, słuchowej i dotykowej, by przejść do magazynu pamięci krótkotrwałej (to pamięć operacyjna, gdzie spostrzegane bodźce porównuje się z dam mi zakodowanymi w pamięci długotrwałej). Od funkcjonowania pamięci operacyjne zależy zdolność przypominania informacji oraz kodowania jej w magazynie pamięci długotrwałej. Ta ostatnia zaś, jak pisze słynny badacz pamięci Endel Tulving (19721. dzieli się na pamięć epizodyczną (konkretne spotkanie na plaży) i semantyczną (wie dii o tym, co to jest plaża). W obydwu rodzajach pamięci wyjątkowe miejsce zajmu* pamięć autobiograficzna, czyli specyficzny materiał dotyczący indywidualnej historii życia człowieka (Maruszewski, 2005). Ponadto pamięć może mieć charakter utajony (implicite). Na przykład uczenie się utajone (przez warunkowanie, torowanie, habituację i uwrażliwienie) polega na sterowaniu uwagą, a jego efektem może być wtórne .rautom* f» limanie' zakodowanych informacji, takich jak umiejętność prowadzenia samochodu (czasami w tym wypadku mówi się o wiedzy niedeklaratywnej). Oprócz pamięci utatone test tez pamięć świadoma (explicite, zwana deklaratywną: epizodyczną i semantyczną) która odpowiada za pamiętanie faktów i wydarzeń (Baddeley, 1993; Maruszewski, I99k 2001). Ten krótki wstęp dotyczący podstawowych faktów związanych i uczeniem i pamięcią pozwala na odniesienie się do tendencyjności i generatywności tych proce*)* oraz przywołanie niektórych rządzących nimi prawidłowości.

■52 Efekt świeżości w zapamiętywaniu i efekt pierwszeństwa w tworze#** "rażenia {goal -directed memory: the recency effect in memory proce*o ***•' the prt macy effect in impression format ton). Efekty te przejawiają się * ^taklłł