IMG 68

%

r

>

a

Ctęłi 2, rotdtiał VII Rozdział VII

Jak rozumowanie jest proste, gdy sam jtzyk jest prosty*

Błąd są ci, którzy sposób zbiorowy nod rozbiorowy przekładają

Lubo rozbiór jest jedynym, || śmy widzieli, do nabycia w_82ę,' kich wiadomości sposobem, H|f| jednak matematycy, zawsze go porzucić gotowi®, zdaj się tyle tylko go używać³, ile są do tego zmuszeni. oni pierwszeństwo sposobowi zbiorowemu, który prostszy^ i krótszym być rozumieją, a pisma ich stają się przez to zawilszymi i dłuższymi*.

Widzieliśmy już, że ten sposób zbiorowy jest zupełnie przeciwny rozbiorowemu. Sprowadza on nas z drogi od-kryciów⁵; a jednak bardzo wielu matematyków sądzi go być do nauk⁶ najwłaściwszym; i tak o tym są przekonani, że w swoich książkach elementarnych⁷ nie inszy tylko zbiorowy do używania podają.

¹ W II i III wyd.: „Rozumowanie jest proste, gdy sam język prosty”.

*    Tak w II i III wyd. W wyd. I: „zawsze porzucić gotowi".

*    W II i III wyd.: „tyle tylko używać".

*    Przymówka ta, w ogólności prawdziwa, nie jest bez wyjątku. Tak np. pp. Euler i La Grange, geniuszem swoim do największej jasności i wytwomości uniesieni, chwycili się rozbioru, który też wydoskonalili. W ich pismach, dowcipem twórczym ożywionych, sposób ten nowego stopnia wygórowania nabiera, a dl? tego są wielkimi matematykami, że są wielkimi rozbieraczami. Piszą oni prze-wybomie Algebrę, w której języku dobrzy pisarze bardziej niż we wszystkich innych są rzadcy*, bo najlepiej ze wszystkich jest utworzony (Nota Autora).

•    Tak w II i III wyd. w Wyd, I: „rzadsi¹*.

⁶ W II i III wyd.: „z drogi prawdziwych postrzeżeń".

*    Ściślej: do nauczania (d 1’instruction).

¹ Sens istotny: w swoich podręcznikach.

o

Ni

Rozumowanie jest proste, gdy język jest prosty    i li

Clairaut myślał inaczej. Nie wiem, czy pp. Y,uh r i La Grange wyrazili gdziekolwiek, co w lej mierze myślili; ale ich dzieła sposób ich myślenia jawni'- okazują: bo w Elementach Algebry trzymają się ściśle sposobu rozbiorowego*.

Skłonienie się tych matematyków za sposobem rozbiorowym nie małej jest wagi. Inni więc muszą być szczególniej za zbiorowym uprzedzeni, gdy sobie uroili, że rozbiorowy, który jest sposobem wynajdowania, nie jest jeszcze u nich sposobem nauce właściwym, i że do nauczania się cudzych wynalazków jest inny jakiś sposób lepszy od tego, przez który sami je czynie możemy.

Jeżeli w ogólności sposób rozbiorowy wywołany jest z matematyki każdego razu, kiedy w niej zbiorowy użyty być może, zdaje się, że mu zupełnie wstępu do innych umiejętności zabroniono i że tylko mimo wiedzy osób, które je wykładają, do nich się niekiedy wkrada. To też

| Elementa Algebry przez p. Eulera wydane różnią się zupełnie od wszelkich innych, które przed nim pisano. W pierwszej części rozbiór ilości oznaczonych (Analysis determinant) wyłożony jest sposobem prostym i jasnym, który się całkiem geniuszowi Autora należy. Teoria tylko równań (aequatio) jest czasem nazbyt skrócona. Zapewne p. Euler nie chciał wchodzić w wyszczególnienia tyle razy od drugich powtórzone; ale czytelnik chcący się oświecić stratę w tym czuje.

Rozbiór ilości nieoznaczonych (Analysis indeterminala), mało znany we Francji (do którego wydoskonalenia pp. Euler i La Grange tyle się przyłożyli), jest przedmiotem drugiej części, która jest dziełem najwyborniejszym i zamyka dodatki p. La Grange. Doskonałość tego dzieła pochodzi jedynie¹ od sposobu rozbiorowego, który ci dwaj wielcy jeometrowie dokładnie znają. Nie znający go na próżno kusić się będą pisać o Elementach nauk. (Nota Autora).

¹ Słowo: „jedynie" tłumacz dodał od siebie.