IMG528 (3)

160 (De)K.onstrukcje kobiecości

seksualnymi preferencjami. Wynikiem tego było przesunie, de w dziedzinie teorii i politycznej strategii: od prób jasnego zdefiniowania podmiotu gejowskiego ku analizie dychotomii kodu homo/hetero. Innymi słowy, chodzi o zbadanie, komu ona służy i w jaki sposób możliwa jest jej destabilizacja. W ramach teorii queer tożsamość nie jest podstawą politycznej władzy, ale społecznym produktem i tym samym podstawą opresji, odrzucenie jej uznaje się zaś za klucz do walki i wyzwolenia.

Twierdzenie Judith Butler, że „kategorie tożsamości jako kategorie normalizujące struktury opresji lub jako punkty zborne dla emancypacyjnej kontestacji wobec tych form opresji są zazwyczaj narzędziem reżimów regulacyjnych” (Butler 2003,90), najlepiej opisuje podejście queer do polityki tożsa-mośdowej opartej na interesie grupowym. Oznacza to, najprościej mówiąc, że kategorie tożsamości, jakkolwiek rozumianej, stanowią produkt systemu władzy, a zatem ich użycie może mieć zarówno pozytywny efekt - to znaczy umożliwić walkę pod wspólnym sztandarem, jakim jest jasno określona tożsamość grupy, jak też negatywny - czyli kontrolowanie tej walki przez dominujący system. Te same kategorie, po które się sięga w nadziei, że przyniosą emancypację, służą kontrolowaniu i normatywizowaniu pewnych zachowań. Tworząc, czy wręcz mnożąc nazwy, system władzy/wiedzy umieszcza mniej poprawne z punktu widzenia normy zachowania na marginesie. Przeznacza dla nich odpowiednią przestrzeń, sprowadzając do „pewnych miejsc”, w których łatwiej jest uzyskać nad nimi kontrolę. Stąd sięgnięcie po nazwę/etykietkę („kobieta", „lesbijka”, „gej”) stworzoną przez system można postrzegać jako podtrzymywanie własnego statusu pozostawania na marginesie, a tym samym działanie na rzecz własnego wykluczenia i wykluczenia innych.

Teoretycy qneer zaproponowali zatem obalenie kategorii tożsamości ze względu na ich niestabilny i wykluczający charakter. Według nich dominujący dyskurs zawsze zakłada istnienie dyskursu marginesowego, zawiera go i opiera się na nim (tak

Inne kobiety - problem wykluczenia mniejszości...    161

iKteroseksualizm implikuje konieczność istnienia homoseksu-jjjuiu), a społeczna produkcja tożsamości jest zawsze okupiona logita wykluczeń, tworzenia hierarchii i normalizacji. „Tożsamość zawiera w sobie zawsze element nietożsamości, podmiot jest zawsze podzielony, a tożsamość zawsze nabywana kosztem wykluczenia Innego, represji i wyparcia nietożsamości” (Fuss, za: Seidman 1993,132). Postrzegając tożsamość jedynie jako efekt performatywnych aktów (patrz: Buder 1990, 1993 j rozdział czwarty niniejszej pracy), produkowaną i generowaną poprzez powtarzanie pewnych gestów czy zachowań, teoretycy queer uważają, że tworzenie polityki na tak mało stabilnych podstawach jest nieefektywne i samodestrukcyjne. Ponadto, wzmacnia ono dominujący seksualny reżim dychotomii homo/ hetero, specyficzny dla głównego nurtu kultury.

Prace postmodernistów i poststrukturalistów podważyły zatem „model mniejszościowy”, wskazując, że tożsamość seksualna, dająca uzasadnienie praktyce prawno-społecznej, nie jest stalą kategorią, ale produktem układów społecznych i działania aparatu władzy. Stąd odrzucenie jej jest konieczne w walce o prawdziwe wyzwolenie. Nic dziwnego, że podobne idee, głoszące afirmację różnorodności, stały się podstawą działań zmierzających do odrzucenia jakichkolwiek kolektywnych tożsamości. Od 1990 roku słowo queer^1S używane jest jako określenie różnych mniejszości seksualnych, które były wykluczane z kultur gejowsko-lesbijskich. Sam termin ma z definicji pozostać otwarty, obejmuje bowiem wszystko, co wykracza poza jakiekolwiek granice grupowe, włączając zarówno gejów, lesbijki, biseksualistów, transseksualistów, transwestytów, drag ąueens, ale też i heteroseksualistów. Krótko mówiąc, dotyczy wszystkich buntujących się przeciwko normalizującym zachowaniom, odrzucających społeczne etykietowanie i hierarchizowanie zachowań seksualnych. Jak pisze Joshua Gamson, „queer nie tyle kontestuje status outsidera, co znajduje w nim rozkosz” (Gamson 1996,402).

Początek zorganizowanego działania queer jest związany z kampanią przeciwko AIDS, między innymi grupy ACT UP,