IMGB00 (3)

J, Media wytwortm

on, że „rzadko kiedy występowały one w czystej postaci' cepcje pluralistyczne”. Niemniej jednak aktualne preferenejc^i? cisk. jaki kładzie się na poszczególne funkcje, oraz odpowiada ^ ^& nie i wykorzystanie ludzi i środków wskazują na „złożoność^ w wielkim skrócie jako cele działalności instytucji”.

Funkcje kulturotwórcze traktujemy szeroko, włączając w nie funki

dążenia decydentów instytucji. Funkcje te bowiem kryją się w wymienionych jako ₀p^ /ycyjne wartościach kulturotwórczych. Na przykład funkcje „ukryte” to manipu|_0w, nie świadomością, dezinformowanie przez zalew zbędnych informacji - są one zatem uwidocznione w negatywnych wartościach kulturotwórczych.

A oto dostrzegane przez nas kulturotwórcze funkcje mediów.

Funkcja upowszechniania różnorodnych treści. To jedna z głównych i jednocześ-nie wieloaspektowych funkcji kulturotwórczych mediów. Oznacza ona dostarczanie i uprzystępnianie niezbędnych informacji i wiadomości z różnych dziedzin życia, pełnienie funkcji edukacyjnych, w tym funkcji estetycznej przez upowszechnianie sztuki. Ta ostatnia funkcja nabiera dużego znaczenia w okresie coraz większego zróżnicowania sztuki i jej hermetycznego języka. Znane są bowiem powszechnie osiągnięcia telewizji w udostępnianiu filmów i sztuk teatralnych (Teatr TVP). Upowszechnianiu treści towarzyszy niekiedy proces wyjaśniania, a zatem występują równocześnie funkcja eksplika-cyjna i funkcja kompensacyjna. W ten sposób odbiorcy mają możność poznania i rozumienia widu aktualnych wydarzeń z życia społecznego i kulturalnego, mogą wzbogacać swoją wiedzę, uzupełniać braki w edukacji, rozwijać zainteresowania lub poszerzać je o nowe dziedziny życia, czyli spędzać wolny czas kulturalnie.

Media nie zawsze jednak pełnią swoją funkcję prawidłowo. Zdarza się, że na przeciwnym biegunie funkcji upowszechniania informacji, kultury i sztuki pojawia się wiele negatywnych zjawisk. Zalew informacji różnorodnych pod względem treści i wartości powoduje niekiedy destabilizację, zagubienie się człowieka i niemożność odróżnienia spraw istotnych od błahych. Zamiast uczyć - może działać wręcz ogłupiająco (z powodu przyswajania banalnych treści), stwarzać pozory doinformowania i uczenia, zabijać aktywność, odciągać od innych form uczestnictwa w kulturze, rozleniwiać.

Funkcja ludyczna. Spełniają ją przede wszystkim programy rozrywkowe. Ich kulturotwórcza rola zależy oczywiście od jakości programów, sposobu odbioru i wrażliwości odbiorców. Większość z nich traktuje owe programy jak relaks, odprężenie po pracy, co nie umniejsza funkcji estetycznych - uwrażliwienia na wartości sztuki. Te funkcje zabawy w kulturze są znane od najdawniejszych czasów. Kultura bowiem - co udowadnia Johan Huizinga w znanej pracy Homo ludens, a z polskich socjologów Ka-

ri mierz Żygulski w książce Święto i kultura ( 1981) — jest mocno zakorzeni (ma w zabawie. w świętowaniu.

Niezależnie od funkcji ludycznej, programy rozrywkowe mają olbrzymie znaczenie w kształtowaniu wrażliwości na wartości tkwiące w sztuce, w możliwościach kształtowania postaw moralnych, pełnią również funkcje edukacyjne.

Na drugim biegunie funkcji ludycznej może pojawić się tendencja do próżnowania, bezmyślnego spędzania wolnego czasu, jałowej rozrywki, czego konsekwencją stanie się niejednokrotnie pogłębienie apatii, zmniejszenie zainteresowania sztuką, nauką, pokazywanie autentycznych wydarzeń w krzywym zwierciadle. Programy rozrywkowe mogą osłabiać aktywność kulturalną i przeżycie autentycznych, prawdziwych wydarzeń. Istnieje zagrożenie, że wystąpią mechanizmy sterowania świadomością, odciągania przez rozrywkę od rzeczywistości, utrwalania konsumpcyjnego stylu życia, rozbudzania nierealnych pragnień.

Funkcja stymulująca. Polega zarówno na pobudzaniu do aktywniejszego odbioru treści emitowanych z ekranu, jak i na zachęcaniu ich do pełniejszego uczestnictwa w kulturze. Może to prowadzić do kształtowania zróżnicowanych zainteresowań i upodobań odbiorców, do zaspokajania ich indywidualnych potrzeb, podnoszenia ich poziomu kulturalnego, kształtowania postaw.

Media mogą też wpływać na odbiorców, aby szukali najwłaściwszych dróg samorealizacji — przez różnorodne kontakty z nauką i sztuką, łącznie z podjęciem działalności twórczej. Są dowody na to, iż wzrosła poczytność mało popularnych książek, które dzięki udanym adaptacjom telewizyjnym wpłynęły na rozbudzenie zainteresowań nową dziedziną sztuki i nauki.

Niekiedy odbiorcy mediów elektronicznych, zwłaszcza telewizji i Internetu, mają fałszywe przeświadczenie o pełnym rozeznaniu w różnorodnych dziedzinach życia, prowadzące do samouspokojenia wynikającego z przekonania o wszechobecności mediów, a to z kolei może pociągnąć za sobą odejście od bezpośredniego kontaktu z nauką i sztuką. Zdarza się, że na drugim biegunie tej funkcji kształtują się też postawy bierne: zainteresowanie niewybrednymi treściami, lekceważenie twórczości artystycznej jako sprawy zwykłej i łatwej, dostępnej każdemu.

Funkcja wzorotwórcza. Polega na propagowaniu określonych stylów godziwego życia, ideałów, wzorów postępowania i zachowania, na upowszechnianiu treści wychowawczych, na lansowaniu określonych sylwetek ludzi odznaczających się zróżnicowanymi wartościami i osiągnięciami z różnorodnych dziedzin życia, nauki i techniki, sztuki. Media mogą wpływać na podnoszenie ogólnej kultury bycia, dostarczać przykładów pokonywania trudności w osiąganiu szlachetnych celów, piętnować ludzi o negatywnych postawach, o konsumpcyjnym stylu życia itp. Mogą też ukazywać przykłady bogatego życia wewnętrznego — rozwijania aktywności przez działanie, kontemplację i medytację; służyć kształtowaniu indywidualnych i zróżnicowanych zainteresowań kulturalnych i upodobań artystycznych, kształtowaniu postaw moralnych; czynić człowieka bardziej elastycznym, podatnym na pozytywne zmiany.

Istnieje też inna ewentualność, że media — w skrajnych przypadkach — będą upowszechniać negatywne wartości, a więc zamiast propagować style godziwego życia.