IMGP11 (2)

III. PSYCHOTERAPIA

1. WSPÓŁCZESNE TENDENCJE W PSYCHOTERAPII

Poglądy na psychoterapię są przedmiotem licznych sporów i dyskusji. W dziedzinie tej, podobnie jak w pedagogice, ulegają zmianie podstawowe pojęcia, za pomocą których usiłuje się uchwycić istotę rozwoju osobowości i jej stosunków ze światem, jak również charakter zaburzeń rozwoju psychicznego. Więcej miejsca poświęca się jednak strukturze i rozwojowi oraz terapii zaburzeń osobowości, natomiast jej związek z otoczeniem społeczno-historycznym nie przez wszystkich autorów jest dostatecznie podkreślany. Ten zarzut można postawić także znanemu u nas podręcznikowi psychoterapii S. Kratoclmla <1978).

Zaznaczając, że przy obecnym stanie wiedzy nie można jeszcze mówić o psychoterapii jako o nauce, autor określa ją jako „zamierzone korygowanie zaburzeń czynności organizmu środkami psychologicznymi”.

Kratochvil wyróżnia węższe znaczenie tego terminu, odnoszące się do oddziaływania na pacjenta przez kontakt psychoterapeutyczny, i szersze znaczenie, w którym uwzględnia się możliwości oddziaływania na środowisko. Już to rozróżnienie wśkazuje, że operowanie tylko środkami psychologicznymi jest niewystarczające i Kratochvtl, wyjaśniając, czym jest środowisko terapeutyczne, używa terminu „socjoterapia". Jego

zdaniem częścią składową terapii środowiskowej jest układ stosunków społecznych, kształtowanych przez cały personel, z którym pacjent stale się styka w zakładzie, a także kontakty z zespołem pacjentów.

Kratochvil wspomina o potrzebie ingerowania w środowisko pozaterapeutyczne, jeżeli choroba ma z nim związek i dotyczy stosunków w rodzinie czy zakładzie pracy, ale pisze o tym bardzo ogólnikowo, jakby nie -doceniając relacji osobowość—społeczeństwo.

Toteż wiele racji ma Roger Bastide (1972), socjolog związany z psychiatrią, (który zwraca uwagą, że psychiatrzy szukają zazwyczaj genezy zaburzeń jednostki, odtwarzając prehistorią rodzinną chorych, a przecież rodzina jest tylko pośrednikiem między tym, co społeczne, a tym, co jednostkowe i najczęściej bywa przekaźnikiem między zaburzeniami społeczeństwa przemysłowego a zaburzeniami indywidualnymi.

Wskazuje na to rozwój psychiatrii przemysłowej, która rozwija się równolegle do socjologii przemysłu. Poszukuje się korelacji między kategoriami zawodowymi, klasami i warstwami społecznymi a zaburzeniami psychicznymi. Nerwice zaczynają być określane jako typowe dla pewnych grup zawodowych, jak np. nerwica dyrektorów; także bariery ruchliwości społecznej wywołują często frustrację, która wynika z zawiedzionych oczekiwań i łatwo zmienia się w chorobę psychiczną.

Badania ekologiczne ustaliły, że ośrodki dezintegracji indywidualnej .pokrywają się z ośrodkami dezintegracji rodziny i dezintegracji społecznej w postaci przestępczości. Bastide wskazuje też na ważność wartości kulturowych, jak np. systemu wartości, ideałów, które zmuszają członków danego społeczeństwa do zajmowania określonych postaw i kierują nimi Powołuje się on tu na K. Horney, która wykazała zwią-

159