IMGS93

Rotwój psychietny I wychowani*

które obserwujemy — szczególnie w pierwszych latach — omal #e z dnia na dzień, są wynikiem — z jednej strony dojrzewania biologicznego jego organizmu, z drugiej zaś zamierzonych, to znaczy wychowawczych, i nie zamierzonych wpływów środowiska, w którym przebywa.

1 te oba czynniki — biologiczny i środowiskowy —-kształtuje jego dalszy rozwój. Rozwój ten dotyczy zarówno strony fizycznej, jak i psychicznej. W tym rozdziale zajmiemy się wyłącznie omówieniem rozwoju psychicznego dziecka, a więc jego umysłu, uczuć i woli, a także rozwojem jego charakteru i przystosowaniem się do życia w społeczeństwie. Innymi słowy przedstawimy tu pokrótce możliwości rozwojowe osobowości dziecka. A przedstawimy je po to, aby poznawszy je lepiej — rodzice mogli też lepiej, tj. bardziej racjonalnie, a zarazem z nadzieją osiągnięcia większych rezultatów wychowywać swoje dziecko.

WŁAŚCIWOŚCI DZIECKA ZALEŻNE OD TYPU NERWOWEGO

Zanim powiemy szczegółowiej o rozwoju psychiki dziecka w wieku przedszkolnym oraz o czynnikach środowiskowych i wychowawczych oddziaływających na ten rozwój, zatrzymajmy się na chwilę przy czynnikach, które nazwałam czynnikami biologicznymi.

Dziecko przychodząc na świat jest już ukształtowanym całościowo organizmem, jakkolwiek wszystkie funkcje tego organizmu nie działają od razu od pierwszych chwil jego tycia. Wymagają dłuższego czasu, wymagają doj-rzewania. Najważniejszym dla rozwoju życia psychlcz* nego dziecka układem w jego organizmie jest układ nerwowy. Od właściwości tego układu zależy też w duże ®kerze temperament dziecka, a więc zespół cech, które odnoszą się do aktywności psychoruchowej, szybkości i siły reakcji oraz mają wpływ na dziedziną emocjonalną i na formą jego społecznego zachowania sią.

Powszechnie znany jest podział temperamentów, jeszcze od czasów starożytnych, na temperament sangwinics-ny, choleryczny, flegmatyczny i melancholkzny.

Sangwinik to typ silny, zrównoważony, żywy,

choleryk — to typ silny, ale niezrównoważony, o wzmożonej pobudliwości,

flegmatyk — to typ silny i zrównoważony, ale powolny*

melancholik — to typ słaby, o obniżonej pobudliwości.

Oczywiście jest to podział bardzo schematyczny i nasze dziecko niekoniecznie musi sią znaleźć całkowicie w jednym z tych czterech typów układu nerwowego. Bywają. I te najczęściej spotykamy, typy mieszane, mające częściowo tylko te właściwości, które przypisuje sią wymienionym czterem typom nerwowym.

Dobrze jest jednak zdawać sobie sprawą, ze dziecko nasze rodzi sią już jakby z pewnym zadatkiem takiego czy innego temperamentu i w związku z tym ma prawo zachowywać sią spontanicznie inaczej, niż np* jego rówieśnik, którego zadatki temperamentu mogą być zupełnie inne.

Mówiąc o temperamencie trudno nie wspomnieć też i o aktywności własnej dziecka, która do pewnego stopnia wiąże sią z nim — a mianowicie dzieci typu melancholijnego, a więc słabego, bywają raczej dziećmi też i o słabej aktywności własnej w porównaniu z innego typu dziećmi.

Bywają, ale nie muszą, gdyż — i to stanowi wielką szansą dla każdego dziecka —• układ nerwowy joat na szczęście plastyczny i podatny na wpływy otoczenia, a aktem zadatki organiczne nie przesądzają jeszcze o tym jak dalej może sią on kształtować w trakcie swego śę rzewanla, a także w trakcie oddziaływania eeó (świadomego i nieświadomego) środowiska otaczającego. Szcza