kem42

Grid 84

Grid 84

AUgermanische Religumsgeschichte, Jan de Wieś. Berlin 1935.

Ze zbiorów Biblioteki PTPN w Poznaniu. Repr. L. Berowski/Agencja Archiwum

Wojownik walczący z niedźwiedziami. Płytka brązowa / Tors-lunda (Olandia, Szwecja)

Później samotnie i zwycięsko stawił czoła bandzie dwunastu —> berserków. Wrócił na Islandię, ale zasądzono go tam za czyn nie-popełniony na dwudziestoletnią banicję, co jest werdyktem fantastycznym lub absolutnie wyjątkowym, przy czym za jego głowę wyznaczono nagrodę dwukrotnie wyższą niż zwykle. Szukając godnego siebie przeciwnika pokonał potężnego ducha bezbożnego parobka, Glama, który przed śmiercią rzucił na zwycięzcę klątwę samotności i strachu przed ciemnością, a nadto odebrał mu możliwość zyskania większej niż posiadana siły fizycznej (nawet bez tego ograniczenia była ona znaczna: Grettir w pojedynkę zabił niedźwiedzia, a nadto złamał wiosło podczas wiosłowania i na ramionach długo niósł dorosłego byka). Żył na odludziu dręczony nasilającymi się nocnymi lękami. Dwukrotnie nasłani mordercy próbowali go zabić, ale za swoje zamiary zapłacili śmiercią własną.

Największym wyczynem Grettira, ukrywającego się pod imieniem Gest (Gestr - „Gość”), było zwycięstwo nad pewną olbrzymką, zabójczynią ludzi. Po całonocnych ciężkich zmaganiach odrąbał jej ramię, ona zaś znalazła schronienie w grocie za wodospadem. Gdy wyleczył się z ran, wtargnął do owej jaskini i zastał w niej olbrzyma, któremu w walce rozpłatał mieczem brzuch wypuszczając wnętrzności.

Ostatnie lata spędził na bezludnej wyspie (dziś Drangey w fiordzie Skaga na północy Islandii) stanowiącej własność zaciekle nienawidzącego go Thorbjórna. Żył tam w towarzystwie wiernego i dzjelnego młodszego brata, Illugiego (Illugi - „/domyślny”). Tuż przed upływem terminu banicji dosięgły Grettira czary starej wiedźmy Thurid (zob. magia), dawnej piastunki Thorbjórna, których skutkiem była gangrena po skaleczeniu się w nogę i ostatecznie niezdolność bojowa. Grettir zginął wraz z Illugim podczas napadu Thorbjórna, dzielnie stawiając opór mimo straszliwego bólu; martwemu bohaterowi zabójca odrąbał prawicę, by wydrzeć z niej miecz.

Śmierć najsławniejszego z banitów przyniosła Thorbjórnowi wątpliwy rozgłos, bowiem publicznie zarzucono mu niegodne posłużenie się czarami. Otoczony niemal powszechną pogardą zbiegł z Islandii przed odwetem Grettirowych krewniaków i schronił się aż w Miklagardzie (Miklagarór, tj. Konstantynopol/Bizancjum, dosł. „Wielkie Miasto”). Nawet tu jednak dotarł jeden z braci Grettira, Thorstein, rozpoznał zabójcę po braterskim mieczu i natychmiast spełnił obowiązek —» zemsty.

Największe zainteresowanie w dziejach Grettira od ponad stu lat budzi jego podwójna walka z olbrzymką i olbrzymem, zwykle kojarzona ze znanym z poematu BeowulJ dwubojem tytułowego bohatera z Grendelem i jego potworną matką. Motyw ten znany jest już jednak z I tnandali Rygu* dy\ gdzie wspomina się sławne zwycięstwo Indry nad Wrytrą i jego matką Dariu.

H.M. Arendt, The lleroic Patiem. Old GennaiŃ Helmets, BeowulJ] and the Gretlis Saga, (w pr. zb-^: Prom Old Norze Literaturę and Mythology. A Symg sium, red. E. Polonie, Austin 1969.

Grid (Gr/ór), słabo znana olbrzymką, ko-chanka —» Odina, któremu urodziła —> \Vi* dara. Swego czasu podejmowała u siebie —»Thora, którego, bez —» Mjóllnira i „pasa siły”, zdradziecki —> Loki wiódł do —» Geir-róda¹. Grid nie tylko ostrzegła gościa przed podstępnością olbrzyma, ale nadto pożyczyła mu własny „pas siły” oraz laskę (vqlr) i żelazne rękawice.

GRIMHILD {Grimhildr), królowa Gotów, małżonka —> Gjukiego¹, któremu urodziła Gunnara, —» Hogniego², Gullrond i -ł Gudrun; była leż matką —> Gudthor-ma, ale jego ojciec nie jest znany; może był nim któryś z ciemnych —» alfów. Po zabójstwie —> Sigurda pośredniczyła między Gudrun a Gunnarem i LI ogni m doprowadzając rodzeństwo do zgody. Owdowiałej i nieszczęśliwej córce podała „napój zapomnienia” zaprawiony mocą ziemi, morską wodą i krwią odyńca (por. córki Ran), a nadto leśnymi ziołami, palonymi żołędziami, jelitami zwierząt ofiarnych, sadzami i rozbrajającą gniew wieprzową wątrobą (zob. magia). Nalegała na powtórne małżeństwo Gudrun, tym razem z —»Atlim², bo uważała go za króla „najwyższego rodem ”.

Saga o Wólsungach przedstawia Grim-hild jako pozbawioną skrupułów intry-gantkę, która wszelkimi dostępnymi środkami, z czarnoksięstwem włącznie, realizowała swoje zamysły mające na celu uświetnienie rodu.

GRIPIR {Gripir), tytułowy bohater staro-cddaicznej Wieszczby Gripira (znany tylko z tego tekstu uważanego za najpóźniejszy w Eddzie poetyckiej), jasnowidzący król-mę-drzec, syn —> Eylimiego², brat Hjordis, wuj —> Sigurda. Młodziutki i „jeszcze nie wsławiony” siostrzeniec przybył do niego, by poznać swoją przyszłość. Wieszcz (spd-madr) przyjął go z honorami i stwierdził, że będzie „mężem najsławniejszym pod słońcem’* i „pierwszym śród królów”, a następnie przepowiedział mu dokonanie —» zemst y na —> Lyngwim, zabicie —» Fafnira i —> Regina, gościnę u —» Gjukiego¹ i obudzenie -» Sigrdrify. Do tej chwili Gripir mówił chętnie, nagle jednak nadludzka wiedza zaczęła go zawodzić. Ryzykując utratę sławy stwierdził nawet, że nie jest godny miana dobrego doradcy, ale Sigurd nie dał się zwieść. Z szacunkiem, ale stanowczo domagał się prawdy i wuj z najwyższą niechęcią opowiedział mu o jego przyszłej miłości do —> Brynhild, podstępie —> Grimhild, małżeństwie z —» Gudrun, braterstwie z —> Gunnarem i —» Hógnim-, zdobyciu Brynhild dla Gunnara, nienawiści poniżonej kobiety i wreszcie o śmierci. Sigurd zrozumiał i docenił zachowanie mędrca stwierdzając, że przepowiedziano by mu pogodniejszą przyszłość, gdyby takowa go czekała. Najwyraźniej bohater wyznawał zasadę, że przyszłe losy (nawet własne) można co prawda poznać, ale nie można ich zmienić.

GROA (Gróa- „Wzrastająca” albo „Uzdrawiająca”), tytułowa bohaterka staroeddai-cznej pieśni Czary Groi (tj. pierwszej części Pieśni o Swipdagu), jasnowidząca i biegła w —> magii medycznej olbrzymką (zob. wól-wy), żona —> Aurwandila. Po walce —> Thora z kamiennym —> Hrungnirem próbowała usunąć kawał krzemiennego toczydła tkwiącego w czaszce boga i magicznymi zaklęciami sprawiła, że odłamek zaczął się już poruszać w ranie. Wówczas Thor postanowił nagrodzić wieszczkę i opowiedział jej

0    tym, jak z Aurwandilem przebył —> Eli-wagar oraz obiecał olbrzymce szybki powrót męża do domu. Niespodziewana a szczęsna wiadomość tak uradowała Groę, że zapomniała wszystkie zaklęcia i krzemień na zawsze pozostał w głowie Thora: z tego powodu ludzie nie powinni rzucać toczydeł na podłogę, bo sprawia to bogu ból.

Zapewne ta sama Groa była również matką —> Swipdaga, którego urodziła zupełnie nieznanemu skądinąd Solbjarlowi (Sólbjartr- „Jasne Słońce”) i któremu przepowiedziała małżeństwo z —> Menglód. Dorosły już syn obudził ją ze śmiertelnego snu

1    zażądał pomocy w zrealizowaniu dawnej przepowiedni, Groa zaś odśpiewała dziewięć magicznych pieśni gwarantujących jedynakowi nie tylko spełnienie małżeńskich zamiarów, ale i powodzenie w życiu.