Magazyn68501

GOSPODARCZOŚCI ZASADA — GOSPODAROWANIE, GOSPOD. I GOSP. SPOŁ. 381

kie postawienie sprawy utrzymuje w dalszym ciągu merytoryczne rozumienie z. g., zgodnie z klasyczną teorją motywów gospodarczych człowieka gospodarującego, nosząc równocześnie charakter wybitnie utylitarny. Dopiero stopniowo pod koniec XIX w. i w XX w. z. g. zaczęła w nowszej ekonomice nabierać coraz bardziej charakteru formalnego i subjektywnego, choć dotychczas niezawsze ten jej charakter jest jasno ^    formułowany i uświadamiany w literaturze.

— W ostatnich czasach na nornologiczny charakter ekonomiki, oparty na z. g., przypuścił atak instytucjonalizm amerykański. Słusznie podnosił on, że działanie gospodarcze nie jest wyłącznie refleksyjnem, że raczej przeważają w niem instynkty, które wykluczają racjonalizm. Zarzut ten byłby właściwy, gdyby z. g. mogła istnieć tylko w formie objektywnej i merytorycznej zasady, przesądzającej o celach ludzkiego działania, jak to występowało w klasycyzmie, a za nim i w nowoczesnych psychologicznych kierunkach, oraz jak to rozumiał historyzm. Argument ten jednak nie ma żadnej wagi w stosunku do formalnego i subjektywnego ujęcia z. g. — Niejedno-*■    krotnie próbowano przyjmować z. g. za

znamię wyłączne i specyficzne działania gospodarczego i starano się za jej pomocą określać przedmiot ekonomiki. Wobec powyższych wywodów jest to stanowisko zupełnie błędne. Z. g. występuje w każdem praktycznem działaniu ludzkiem, może więc tylko uzasadniać nornologiczny charakter ekonomiki, jak i innych teoretycznych nauk społecznych, nie może zaś określać przed¹-miotu ekonomiki.

Literatura; Croce B.s MaCrialismo Aorico <'d economia marzisla. V ed. Bari 1927. — lMckinaon Z.r Economic motioez. Cambridge U. S. A. 192i. — J. St. Mills Eztayz on same unseltled ęuestions of pohtical etonomy. London le44. — Miera L.s s.rundprobleme der Nalionalókonomte. Jena 1933. — Taylor E.s Wsttp do ekonomiści. Cz. I: Ekonomika jako nauka. Poznań 1936.

Edward Taylor.

Gospodarowanie, gospodarstwo i gospodarstwo społeczne.

i. Gospodarowanie. 2. Gospodarstwo a przedsiębiorstwo. 3. Gospodarstwo społeczne.

1. Gospodarowanie. G. jest działalnością ludzką. Od innych działań wyróżnia się ono przedewszystkiem odrębnym swym celem. Celem działalności gospodarczej jest zaspokojenie potrzeb gospodarczych. Aby więc

zdać sobie dokładnie sprawę z istoty działań gospodarczych — trzeba najprzód określić należycie pojęcie potrzeb gospodarczych. W literaturze niemieckiej niejednokrotnie utożsamiano potrzeby gospodarcze z potrzebami materjalnemi. Człowiek wszakże cywilizowany nie ma potrzeb wyłącznie ma-terjalnych. Odżywia się on, ubiera, mieszka w sposób ustalony cywilizacją grupy społecznej, do której należy; dlatego więc nie-sposób jest przeprowadzić ścisłej granicy między naszemi potrzebami materjalnemi i niematerjalnemi. Naprzykład potrzeba płaszcza jest potrzebą odzieży, chroniącej nas od zimna — zatem potrzebą materjal-ną; ale potrzeba płaszcza, skrojonego według współczesnej mody — a nie pochodzą cego z przed 50 laty — jest potrzebą na-wskroś cywilizacyjną.

Cóż więc jest potrzebą gospodarczą? Potrzeby czytania poezyj, słuchania nabożeństw, leczenia chorób, obrony ojczyzny — są to potrzeby naszej kultury umysłowej, religijne, patrjotyczne. Potrzebami zaś go-spodarczemi są potrzeby książek, zawierających poezje, które pragniemy czytać, kościołów i naczyń mszalnych, szpitali i lekarstw, uzbrojenia i zaprowiantowania armji, t. j. materjalnych środków, potrzebnych dla zaspakajania naszych cywilizacyjnych potrzeb wszelkiego rodzaju, zarówno najbardziej duchowych, jak i prawie wyłącznie biologicznych. Zatem gospodarowaniem będzie tylko taka działalność, która ma na celu zaopatrzenie siebie czy innych ludzi wmaterjalne środki, potrzebne dla cywilizacyjnego naszego życia. Ale nie-każdą działalność, do celu tego zmierzającą, nazywamy gospodarczą. Łamanie gałęzi drzew dla zdobycia owoców z cudzych sadów — tak niestety u nas częste — nie jest działaniem gospodarczem. O człowieku, który dla zaspokojenia swych potrzeb gospodarczych wydaje więcej, niż ma dochodu — mówi się, że żyje niegospodarczo. Działalność więc gospodarcza wyróżnia się od innych działań ludzkich nietylko odrębnym swym celem, lecz i specyficzną metodą osiągania tego celu. Gospodarczem jest zaopatrywanie się w materjalne środki, potrzebne dla naszego życia cywilizacyjnego tylko wtedy, gdy ono jest 1) planowe, 2) opiera się na przewidywaniu przyszłości, 3) dąży do uzyskania największych korzyści możliwie najmniejszym nakładem pracy i posiadanych dóbr. Ale pomimo że

I