Magazyn6 501

241

PETTY SIR WILLIAM

skonfiskowanych majątków. Spis ten przysporzył mu wielką sławę. W dalszej części swego życia oddał się przedewszystkiem stu-djom nad statystyką gospodarczą i problemami ekonomicznemi, które obejmował wspólną nazwą „arytmetyki politycznej". Umarł 16. XII. 1687.

Z ważniejszych prac P. należy wymienić: A Treatise of Taxes and Contributions. London 1662. — The Political Anatomy of Ireland... London 1691. — Political Arith-metik... London 1690. — Verbum Sapienti... London 1691. — His Quantuculumque con-cerning Money... Anno 1682. London 1695. — Another Essay in Political Arithmetik... London 1863. — Całość prac P., których zjawiło się wiele wydań, została wydana w The Economic Writings of Sir William Petty together with the Observations upon the Bills of Mortality, edited by Ch. H. Hull, Cambridge 1899. — Nieznane pisma P. opublikowano w: The Petty Papers... Edited by the Marquis of Lansdowne. London 1927.

Na uwagę zasługuje metoda P.: „zamiast używać jedynie wyrazów wyższego i najwyższego stopnia oraz argumentów rozumowych, wybrałem drogę", mówi on, „wyrażania się pojęciami liczby, ciężaru lub miary, używania tylko argumentów zmysłowych i rozważania jedynie tych przyczyn, które mają łatwo widoczną podstawę w naturze". — Usiłował on znaleźć absolutny miernik wartości; odrzuca złoto i srebro jako miarę wartości z tego względu, że one same zmieniają wartość. P. jest zdania, że „wartość wszystkich rzeczy należy wyrażać w dwu miernikach naturalnych, któremi są ziemia i praca; t. zn. powinniśmy mówić, że okręt lub odzież przedstawia wartość danego obszaru gruntu wraz z daną ilością pracy". Czasami przychyla się do poglądu, że jedynie praca decyduje o wartości. Jednak w krótkich okresach czasu na kształtowanie się wartości wpływają według niego ponadto inne czynniki. Zwraca on uwagę swą koncepcją „naturalnej" ceny, stopy procentowej i t. p., przez które rozumie taką ich wysokość, jaka jest osiągana, gdy nie jest wywierany zgóry jakikolwiek nacisk na ich kształtowanie się. P. zajmował się również teorją produkcji. Podkreślał znaczenie podziału pracy oraz zastosowania maszyn. Okolicznościowo poruszył problem renty gruntowej; jej istnienie i wysokość przypisuje produkcyjności ziemi oraz różnej odległości od rynków zbytu.

P. szczegółowo zajmował się teorją i polityką pieniężną. Pieniądz jest „wspólną miarą towarów, wspólnem wiązadłem każdego człowieka z każdym człowiekiem, równoważnikiem towarów". Pieniądz jako miara winien pozostawać w odpowiednim stosunku do potrzeb gospodarczych, „ilość mniejsza lub większa od określonej byłaby szkodliwa". Rozmiary optymalnego obiegu są wyznaczane przez częstość i wysokość dokonywanych wypłat. Jeśli obieg istniejący jest mniejszy od optymalnego, należy udoskonalić technikę płatniczą i zwiększyć ilość pieniądza drogą wprowadzenia not papierowych. P. wysuwa ziemię jako podstawę tworzenia pieniądza, jednak tej ciekawej koncepcji nie rozwija. Jeśli ilość pieniądza jest zbyt duża, obieg pieniężny należy zmniejszyć. Zwiększenie obiegu pieniężnego poza dostosowaniem ilości pieniądza do potrzeb gospodarczych powoduje spadek stopy procentowej, gdyż „naturalny spadek stopy procentowej jest skutkiem wzrostu ilości pieniądza". P. nie uznawał wpływu ilości pieniądza na ceny, które według niego zależą jedynie od kosztów produkcji dóbr; obieg pieniężny wyznacza rozmiary trans-akcyj gospodarczych, zawieranych pizy cenach, ustalonych przez czynniki niemone-tarne. P. krytykuje używanie kruszców szlachetnych na cele monetarne z powodu zmienności relacji rynkowej oraz siły nabywczej złota i srebra; w związku z tern omawia istotę i funkcjonowanie prawa Gre-shama. Żąda wprowadzenia monometalizmu srebrnego, uregulowania kwestj i obiegu monet zdawkowych, przeprowadzenia reformy monetarnej i t. p.

W polityce handlowej wypowiedział się za liberalizmem. Podkreśla, że zwiększenie importu i eksportu powoduje wzrost bogactwa, natomiast ograniczenie handlu zagranicznego pociąga zmniejszenie bogactwa. Był tównież przeciwny interwencji w dziedzinie politycznej i ekonomicznej. Podkreślał „próżność i bezowocność przeciwstawiania praw ludzkich prawom natury". Politycy gospodarczy powinni postępować jak „rozsądni lekarze", którzy „nie robią nadmiernych prób ze swymi pacjentami". Literatura: FUzmaurice Ednumds Life of Sir William Petty. London 1895. — Paaguter Maurice: Sir William Petty et set idies honorniquee. Paru 1903.

Józef Świdrawski.

16

Encyklopedia nauk politycznych