medsadowa4

W przedstawionych obliczeniach mogą się jednak pojawiać znm/im odchylenia. Dużą rolę odgrywa w tych „bilansowych równaniach" występujący często deficyt pokarmowy alkoholu, zmieniający wartość r nawet do granic jedności. Zdarza się to zwłaszcza w przypadku spożywania alkoholu równolegle z obfitym posiłkiem. Deficyt może osiągać, a nawet przekroczyć 30% spożytego alkoholu, a nawet więcej. Oznacza to w praktyce, iż części spożytego, a niecałkowicie zresor-bowanego alkoholu nie można ujawnić za pomocą przeprowadzanych analiz.

Zastosowanie rachunku retrospektywnego jest ograniczone przez pewne rygory ujęte także w zaleceniach Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii. Przede wszystkim obliczememoże dotyczyć tylko ustabilizowanej fazy eliminacji. Można więc je podjąć tyiko wtedy, gdy konsumpcja alkoholu została zakończona przynaj-_mniei na. 1.5—2*iafldzin przed zdarzeniem (wypadkiem). Obliczenia można oprzeć jedynie na podstawie konkretnego wyniku badania chemicznego osiągającego wartość nie mniejszą niż 0,5"/«, Następnym warunkiem j

nie dłuższym od zdarzenia niż 5 godzin. Jeśli czas ten został przekroczony, należy zrezygnować z tego rodzaju obliczenia. Udowodniono wielokrotnie, iż naruszenie tych norm prowadzi do błędnych obliczeń i przybiera charakter spekulacyjny, nie mogący stanowić materiału dowodowego przed sądem.

Ze względu na bardzo niewielkie prawdopodobieństwo uzyskania wiarygodnego wyniku prawie całkowicie ogranicza się również obliczanie stężenia alkoholu jedynie na podstawie wypitej ilości alkoholu. Co najwyżej wolno tutaj zastosować ocenyJ^ępmlŁOwg lub orientacyjne, stwarzające zarys wersji prawdopodobnej. Jeszcze raz należy usilniepocfićreśiić, iż rachunki retrospektywne nie mogą być przeprowadzone mechanicznie, bez analizy całości materiału dowodowego, dotyczącego stanu nietrzeźwości. Jeśli już rachunek tego rodzaju zostaje podjęty, to powinien być on wykonany przez specjalistę z zakresu medycyny sądowej, który musi uwzględnić szersze okoliczności sprawy.

('    UW*    fu

9.12. Prawno-lekarska ocena nietrzeźwości

Przepisy prawne U stawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (1982) oraz Kodeks kamy (1969) wprowadziły pojęcia: stan po użyciu alkoholu, stan nietrzeźwości, stan odurzenia. Pojęćtych użyto jako określających okoliczności o charakterze obciążającym. Z przepisów Ustawy o wychowaniu w trzeźwości (art. 46) wynika, że „stan po użyciu alkoholu zachodzi", gdy stężenie alkoholu we krwi wynosi 0,2—0,5%o, „stan nietrzeźwości", gdy stężenie alkoholu we krwi przekracza 0,5V Wymienione ujęcia prawnicze mają charakter uproszczony, przystosowany do potrzeb praktyki sądowej. Pomijają one indywidualne różnice w oddziaływaniu na alkohol, a także zmienność procesów wchłaniania i eliminacji alkoholu, często uzależnioną od czynników przypad-\ kowych.

Ze stanowiska medycyny sądowej i toksykologii zarówno stan po użyciu alkohólu, jak i przede wszystkim stan nietrzeźwości wymagają szerszych ocen biologicznych, opartych nie tylko na analizie próby krwi, ale także na innych dowodach i materiałach) m.in. potrzebna jest szersza analiza nie tylko krwi, ale także płynów ustrojowych, powietrza wydychanego itćT Powinno się uwzględnić różnice uzależnione od fazy działania alkoholu (resorpcja, eliminacja). Bardzo ważne są dalsze dowody obiektywne, tj. hadania lekarskie i pcyrhnlngir^no, określające stopień zaburzeń psychomotorycznych i psychosensorycznych. Zaburzenia wydolności o.u.n. pod wpływem alkoholu często przybierają formę trudno uchwytną, wymagającą zastosowania dokładnych badań testowych, psychologicz-nyrh I iiinyi li, które są niedostępne w zwykłych wnniiikin li leli przeprowadzenie Jest Jednak ważnym uzupełnieniom dowodów ntatmiiwoftrl.

Całość' zebranych dowodów nietrzeźwości można zatem podzielić na: dowody obiektywne, tj. wyniki analiz chemicznych, a także badań lekarskich i ewon tualnych badań testowych, oraz na dowody osobowe (subiektywne), do których należą zeznania świadków, wyjaśnienia osoby podejrzanej oraz inne informacje. Wyjaśnienia te mogą np. dotyczyć ilości i jakości spożywanych napojów alkoholowych, obecności woni alkoholu z ust, a także zachowania się i wyglądu osoby nietrzeźwej, zaburzeń równowagi ciała, orientacji, krytycyzmu, a także innych cech nietrzeźwości.

Pojęcie odurzenia (stan odurzenia) jest wymienione w art. 25 k.k. Ze stanowiska sądowo-lekarskiego odpowiada objawom pomrocznym, narkotycz nym, wywołanym przez alkohol lub inny środek o podobnym działaniu. Zazwyczaj powodują go większe dawki alkoholu. Należy jednak uwzględnić, iż tego typu objawy mogą być następstwem działania również innych środków odurzających lub narkotycznych.

W ocenach sądowo-lekarskich i psychiatrycznych pojawiają się również nie które pojęcia z pogranicza medycyny i prawa; są to:

a)    upojenie zwykłe lub proste — jako typowe, wyraźne, różnie nasilone działanie alkoholu, uzależnione od dawki i reakcji organizmu;

b)    upojenie patologiczne—jako zjawisko wyjątkowe, charakteryzują' się objawami stanu psychotycznego wywołanymi nawet małymi dawkami nl koholu. U chorego zaznacza się utrata kontaktu z otoczeniem, pojawia|.| się działania niecelowe o typie realizacji urojeń. Chorzy po przejściu objawów ostry t h zapadają w głęboki sen terminalny, a po obudzeniu cechuje ich niepnmięi wsteczna zdarzeń. Zjawisko ma charakter wyjątkowy i powoływanie się mi m. często jest nadużywane jako jedna z form obrony;

c)    upojenie na podłożu patologicznym odnosi się do nietypowego przebiciu nietrzeźwości u osób dotkniętych zwłaszcza zmianami organicznymi o.u.n., np, po przebytych urazach czaszki. W tych przypadkach istnieje zmniejszona tolerancja na alkohol.

Podczas oceny sądowo-lekarskiej nietrzeźwości, która powinna się opierać na całości materiału dowodowego, często pojawiają się zarzuty dotyczące nieprawid łowości przeprowadzonej analizy albo ewentualnych zanieczyszczeń lub naruszę nia wymagań podczas pobrania próby krwi (np. brak czystości chemicznej naczyń, nieprawidłowe odkażenie skóry lub narzędzi, a także nieformalne sporządzeńle protokołu lub błędy w analizie krwi). Odparcie tych zarzutów wymaga bani zn ścisłego prowadzenia dokumentacji analitycznej, a także niezwykle skrupułu! neipi postępowania analitycznego (np. trzykrotne badanie każdej próbki krwil. Bardzo ważne jest również przestrzeganie wymogów dokładnego badania lekarskiego

9.13. Działanie kryminogenne i skutki prawne

O alkoholu mówi się, że jest on istotnym czynnikiem kryminogennym Nml używanie alkoholu często prowadzi do zachowań agresywnych i do osłabienia mechanizmów kontroli u osób nietrzeźwych. W konsekwencji powstają działania aspołeczne, kolidujące z normami prawnymi. Wiele przestępstw przeciwko zdio wiu i życiu Jest wyrazem właśnie takich działań. Wybryki chuligańskie, powiek szanie się marginesu społecznego, zjawisko prostytucji, n także rozwój iilelonn.il nyrh grup prawa! ępraiych — są pośrednio lub bezpośrednio powiązane zn /.Jawi