Obraz0012

Zrozumieć Unię Europejską

1.4. Zasady rp2vyg»x.r.£gjana3s3sgo

1.4.1. Ogóine zasady

Zasada pierwsza: ,Jedność w różnorodności*’. Istota rozwoju polega na dostrzeżeniu różnorodnych, często bardzo rozdrobnionych możliwości działań dla osiągnięcia wspólnego, nieniszczącego i samopodtrzymującego celu rozwoju. Oznacza to. współudział różnorodnych ośrodków myśli, działania, zarządzania, administrowania w projektowaniu, testowaniu i wdrażaniu zamierzeń restrukturyzacyjnych. Zasada ta oznacza także współdziałanie różnych ośrodków i grup na zasadach równoprawnych. Może to być zarówno wielka grupa ekspertów i naukowców realizujących program badawczy, jak i małe grupy społeczności lokalnej. Istotą realizacji tej zasady jest zaniechanie arogancji jedynej słusznej racji i prób dominowania. Nadrzędny jest cel. Jeśli grupy społeczne mają wspólne cele nadrzędne, i co jeszcze istotniejsze, tak samo je definiują, zasada ta jest spełniona. W przypadku natomiast, gdy cel nadrzędny jest odmiennie definiowany - powstaje falsyfikat tej zasady. Przykładowo może ktoś uznać, że często utożsamiany z rozwojem zrównoważonym ekorozwój jest wszelkim działaniem rozwojowym mającym na celu maksymalizację wykorzystania walorów środowiska („eko”), aby osiągnąć maksymalny, szybki zysk. Jeśli tak postawiony wniosek będzie konfrontowany z celami rozwoju zrównoważonego nieniszczącego, trwałego i samopodtrzymującego, to będziemy mieli do czynienia z falsyfikatem zasady. Jednorodność celu nadrzędnego (ekorozwój) nie ogranicza natomiast różnorodności celów cząstkowych. Im więcej ich będzie, tym większe szanse ich realizacji. Tym też różni się rozwój zrównoważony od totalnych doktryn rozwojowych (np. powszechnej industrializacji czy skoncentrowanej urbanizacji). Zasada Jedności w różnorodności” opiera się na poszanowaniu odmiennego myślenia. Nie ma jednego, słusznego wzorca różnorodności, konieczne jest ścieranie się różnych opcji oraz wprowadzenie myślenia społecznego i obywatelskiego na ścieżkę ekorożwojową. Ścieranie się opcji wyzwala także myślenie samorządowe. Oznacza brak potulności, milczenia i przyzwolenia na koncepcje narzucone z zewnątrz „z góry”, powoduje konfrontację z administracją resortową i ponadlokalną. Zasada ta wyklucza możliwość administrowania, realizacje sprzeczne z interesem lokalnym społeczności, rozumiejącej długotrwałą wartóść zasobów przyrody.

Rozwój zrównoważony jest stosunkowo łatwo przyswajalny na poziomie strategicznym. Społeczeństwo, straszone katastroficznymi wizjami efektów globalhych (ocieplenie, podniesienie poziomu mórz i oceanów, „dziura ozonowa”), dopóty łatwo akceptuje idee rozwoju zrównoważonego, dopóki nie dotyczą one bezpośredniego otoczenia lub indywidualnego sposobu korzystania z pfzyrody. Jest to istotny próg wdrożenia, polegający na niskiej świadomości ekologicznej. Progiem dla wdrożenia jest naruszenie interesów grupowych, w przypadku gdy ich działalność narusza zasady odnawialności zasobów, a jej zaniechanie ogranicza dotychczasowe zyski.

Zasada druga: „rozwój zintegrowany z otoczeniem’.'’. Niewiele jest w Polsce obszarów ziutegro;Sucz^!'efti^Ł pfzyrodńiczym. Otoczenie to ma wiele wymiarów struktur przyrodniczych, zarówno cząstkowych ekosystemów, jak i wielkich skomplikowanych struktur (ńp. Morze Bałtyckie). Struktury te pozostają w stałej interakcji z otoczeniem społecznym, są przedmiotem eksploracji, eksploatacji i działań produkcyjnych. W kategoriach korzystnej zmiany rozwojowej oznacza to: wzrost jakości życia indywidualnego przy założeniu zrozumienia wartości środowiska (przeciwieństwem jest wzrost jakości życia poprzez niszczący środowisko model konsumpcyjny); społeczne poczucie stabilności i bezpieczeństwa rozwojowego polegające na usunięciu zagrożeń utraty pracy, możliwości przemieszczania, utraty zdrowia, śmierci biologicznej zasobów przyrodniczych, stanowiących podstawę egzystencji; zmniejszenie destrukcji więzi społeczności lokalnej póprzez napływ obcych grup interesu, które nie są zainteresowane trwałym zintegrowaniem społeczno-przyrodniczym; rozwój zewnętrznej konstruktywności społecznej poprzez zrozumienie istoty rozwoju zrównoważonego w aktualnych uwarunkowaniach prawno-ustrojowych i własnościowych; przyjęcie planowania zintegrowanego jako podstawy działań realizacyjnych rozwoju zrównoważonego.

Zasada trzecia: „długa fala”.{Równoważenie rozwoju wymaga przenośnego przyswojenia „długiej fali”, przyjęcia długiego cyklu rozwojowego, konsekwentnie realizowanego. Zasada ta oznacza prospektywne kreowanie założeń przyszłości przy porzuceniu permanentnego krytykowania stanu aktualnego. Zasada „długiej fali” oznacza docenianie wagi prognozowania w różnych formach, w tym prognozowania scenariuszowego jako najbardziej uwolnionego, imało'sformalizowanego i łatwo przyswajalnego społecznie.

Równoważenie rozwoju regionalnego zawiera także ujęcie ekorozwoju jako zasad.polityki ekologicznej:²¹ równorzędność polityki ekologicznej, gospodarczej i społecznej; integralność polityki ekologicznej z polityką gospodarczą i społeczną; harmonizacja procesów gospodarczych z przyrodniczymi (konieczność dostosowywania rodzaju i zakresu podejmowanej działalności gospodarczej do potencjału środowiska); zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych obciążeń środowiska w trakcie każdej działalności i na każdym etapie procesów wytwórczych z uwzględnieniem następującej hierarchii podejmowanych przedsięwzięć ochronnych: unikanie wytwarzania zanieczyszczeń, stosowanie recyklingu (zamykanie obiegu materiałów i surowców), instalowanie urządzeń ochronnych wychwytujących, neutralizujących lub utylizujących zanieczyszczenia; kompleksowość i ekologiczna nieuciążliwość podejmowanych przedsięwzięć ochronnych; powszechność ochrony, wykluczająca jakiekolwiek odstępstwa od obowiązku podejmowania przedsięwzięć ochronnych; jednakowe prawo wszystkich podmiotów (osób prawnych i fizycznych) do korzystania ze środowiska i obowiązku jego ochrony; uspołecznienie podejmowanych działań przez stworzenie prawnych i instytucjonal-²¹ B. Poskrobko: Sterowanie procesami ochrony środowiska, Białystok 1993, s. 109-111.