Obraz (662)

2. Podstawowe pojęcia opisu składniowego polszczyzny

Przykładowe wypowiedzenia pojedyncze to:

Wściekły i głodny.

Wszedł.

Obrano ziemniaki.

Trzeba obrać ziemniaki.

Otworzyć okna!

Janek jeszcze nawet nie zdążył wyjąć zeszytu z płecaka i usiąść.

Zauważmy, że w zdaniu ostatnim obie formy bezokolicznikowe (wyjąć i usiąść) są rządzone przez ten sam czasownik, a więc całość (choć na pierwszy rzut oka może się wydawać inaczej) jest wypowiedzeniem pojedynczym.

Wypowiedzenie złożone to wypowiedzenie, które jako składniki zawiera przynajmniej dwie takie formy czasownika połączone wskaźnikiem zespolenia, że żadna z nich nie jest formą bezokolicznika rządzonego przez inny czasownik.

Wszedł i wyszedł.

Od razu odpytał Janka, który nawet jeszcze nie zdążył wyjąć zeszytu z płecaka i usiąść.

Chłopak opowiadał potem, że historyk chciał go złapać na nieprzygoto-waniu.

Obrano ziemniaki, ale nie ugotowano ich.

Szedł, nucąc.

Do szklanki wody dodać cukru, a następnie wymieszać.

Wyszedł do kiosku, aby kupić gazety.

2.3. Zdanie, oznajmienie, zawiadomienie

Zdanie to konstrukcja składniowa, w szczególności wypowiedzenie, która zawiera przynajmniej jedną formę osobową czasownika.

Przykładowe zdania to teksty typu:

Wszedł.

Wszedł i wyszedł.

Janek jeszcze nawet nie zdążył wyjąć zeszytu z plecaka i usiąść. Szedł...

■.. historyk chciał go złapać na nieprzygotowaniu.

438