ontologia1

242 FILOZOFIA NA ZACHO]

nowil pisać heksametrem w pewnej mierze pod wpływem Ksenofanesa, któiy\fc część swego długiego życia spędził na Sycylii i w południowej Italii.

² ECP, s. 170.

^J W związku z fr. 13; zob. Simplikios, In Phys. 39. 18.    *^rĄ

' Zob. fr. 163 oraz komentarz nn s. 170 n.

⁵ Zob. fr. 170, 171 (teologia) i 186-189 (epistemologia).

HEKSAMETRYCZNY POEMAT PARMENIDESA

Parmenides miał ułożyć jeden „traktat" ^fc. Dłuższe fragmenty tego dzieła, heksamctrycznego poematu, zachowały się przede wszystkim dzięki Sekstu-sowi i Simplikiosowi. Scksius zapisał prolog, a Simplikios inne urywki - „gdyż dzieło jest tak rzadkie" - w swych komentarzach do Fizyki oraz O niebie Arystotelesa. Starożytni i współcześni zgodnie uważają Parmenidesa za lichego pisarza. Miał kłopoty z dykcją, a wpychając nowe, trudne i bardzo abstrakcyjne rozważania w metryczną formę, często bywa w rezultacie nieczytelny. Najtrudniejsza jest składnia. Mniej dyskursy wne partie poematu mają jednak pewien nieporadny urok.

** Oiogcncs Laertios I. 16; DK 28 A 13.

Po prologu poemat dzieli się na dwie części. Pierwsza przedstawia „nie-wzruszone serce dobrze zaokrąglonej prawdy" (288, 29). Argumentacja jest radykalna i bardzo mocna. Zdaniem Parmenidesa, we wszelkim badaniu możliwe są dwie i tylko dwie logicznie spójne możliwości, wzajemnie się wykluczające - przedmiot badania istnieje lub nic istnieje. Na epistemo-logicznych podstawach Parmenides odrzuca drugą możliwość, gdyż nic można jej pomyśleć. Zarzuca później zwykłym śmiertelnikom, że w swych przekonaniach nigdy nie rozróżniają jest" od „nie jest". Ludzie idą obiema drogami, nie dokonując wyboru. Pod koniec tej części Parmenides bada jedyny pewny _ szlak, drogę Jest". Dowodzi tam nader zręcznie, że jeśli coś istnieje, nie może powstać ani zginąć, zmieniać się ani poruszać, nic może być również pod ~ żadnym względem niedoskonałe. Rozważania Parmenidesa oraz paradoksalne, wnioski w dużym stopniu wpłynęły na późniejszą grecką filozofię. Całłdetn słusznie jego metodę i wpływ porównano do przewrotu wywołanego przez.~ Kartezjańskie cogito.

Metafizyka i epistemologia Parmenidesa nie zostawiają miejsca ną _; kosmologie przypominające jońskie systemy. Nic pozwalają też przyjąć światy ukazywanego przez zmysły. Mimo to w drugiej części poematu, z której zachoj__ walo się o wiele mniej fragmentów, Parmenides przedstawia „mniemania : śmiertelnych, na których nic można rzeczywiście polegać". Nie wiemy, jaki był -status i motywy tego opisu.    . is

k

■>r-

PROLOG

288 Fr. 1, Scksius, Adv. math. VII, 3 (w. 1-30); Simplikios, De caelo 557, 25 n. (w. 28-32):

Innoi tai pc <J)ćpoooiv óoov x* ćni Oupó; Udvoi nćpnov, ćnci p' ć; ó6ov pf)oav noAu<|>r]pov ayouoai 6aipovoę, fj Kata navx’ aoxi)¹ 4>epci ciftóra 4><I>xa* tp <j)cp<5prjv* xf\ yap pc noAu<J>paoxoi 4>ćpov Innoi s appa xixaivouoai, Koupai 6' ó6óv iyyr.póvei)ov. a£cjv 6* ćv xvoipoiv tci oupiyyo; auxr)v aiOópcvo; (6oiol; yap ćnciycxo óiv<*>xoioiv kukA.oi; ap(|>oxćp<i)Ocv), óxe oncpxoiaxo nćpnciv 'HAiaóc; Koupai, npoAinouoai 5tópata Nukxó; io cię 4>doę, <óoapevai »cpdxti>v dno ycpoi KaXunxpa;.

ćvOa nuAai Nukxó; xc Ka\ ’Hpoxóę cioi KeXeuOov,

Kai ot|>a; 0nćp0upov aptju; ćxci Ka\ Adivoę ouóó;. auxai 6* aiOćpiai xArjvxai peyaAoioi Ouperpoi;* xó)v 6b A(kt) noA,unoivo; ćx^ci    auoipoóę.

is xf|v 6f) nap<J>apcvai Koupai paAaKoioi Aóyoiow nc\oav ćnu)>pa5ć(<>ę, a»; o(J)iv paAavo)róv óyTja dnxepća)ę tóocic xuAća>v ano- xa\ 6b Oupćxpov Xdop’ axavtę no(r|oav dvanxdpcvai noAuxaA.KOu; a£ova; ćv oupiy£iv dpoiPa65v ciAi^acai 20 yópcjioię Kai ncpóvfloiv dpnpóxe- Xfl pa ói* auxóov iOu; ćx°^v Koupai Kar' dpa/;ix5v appa Kai Innou;.

Kai pc Oca npó<t>pci>v i>nc6ć£axo, x^clP^a ^ %cip\ óe£ixcpf)v £Acv, d)óe 6* cno; <|>dro Kai pc npoor)u6a* d> Koup* aOavaxoioi ouvaopo; tivióxoioiv,

25 Innoi; xai oc <J>ćpouoiv iKdva)v łipćxcpov ód>,

yaip*, ćnci ouxi oc poipa Kann npounepne vćcoGai xt^v6* ó6óv yap an' avOpón<*>v ćktó; icaroo ćoxiv), a.XXct Oćpi; xe Sikij xc. xpeo> W oc navxa nuOćoOai r,pfcv 'AAtiOciry; cukukAco; ⁸ axpcp£; nxop 30    r|6£ Ppoxwv óó£a;, xal; ouk £vi nioxi; aAr)0Tfc.

aAA’ ćpnti; Kai xauxa paOr^oeai, 6; xa 6oKouvxa Xpf)v fioKipon; clvai 6ia navxó; navxa xcpóvxa ⁹.

⁷ Na temat przypuszczalnego fiotn zob. A. Coxon. CQ N. S. 18 (1968), s. 69; A. Mourelatos, The Route cf Parmenides, New Haven. 1970, przypis 31 na s. 22.

* £incułcAio<; Simplikiosa bron: Diels (Parmenides Lehrgedicht. Berlin, 1897, s. 54-57). cóntiOćo; Sekstusa (Jectio fncilior) wybiera kilku współczesnych badaczy, np. Mourelatos, op. c/f., s. 154-157.

⁹ nepuwa Simplikios A; nep óvta DEF.