94291201

496 ST. BĄDZYŃSKI

wykonanych na zwierzętach (psach, świnkach morskich) spostrzegano (Rubner) pod wpływem obniżenia ciepłoty bardzo znaczny wzrost przemiany materyi, mimo iż ani drżenia na skórze, ani ru-■chów mięśni, na które baczono, nie zauważono.

Jeżeli sporowi temu kilka słów poświęcam, to dlatego, że ma on zasadnicze znaczenie; spór się tu mianowicie w istocie toczy o to, czy istnieje wpływ bezpośredni ośrodków nerwowych na przemianę materyi. Rubner sam zajmuje w tym względzie niejasne stanowisko. Udział czynności mięśni w przemianie materyi, zwłaszcza u zwierząt, rozpoznać trudno; wszak odgrywać tu może rolę tylko większe lub mniejsze napięcie mięśni. Z doświadczeń Pflii-gera i uczniów jego wiemy, że po zatruciu kurarą, która poraża zakończenia nerwów ruchowych w mięśniach i znosi całkiem napięcie mięśni, zużycie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla zmniejsza się o 35, względnie 37% i ustaje regulacya ciepła ustroju. Wpływ czynności mięśni na przemianę materyi i temsamem na wytwarzanie ciepła jest naprawdę duży tak, iż gdy czynnik ten w grę wchodzi, chemiczna regulacya ustaje, bo wytworzenie większej ilości ciepła staje się zbyteczne. Mimo to istnienia bezpośrednich wpływów ośrodków nerwowych na przemianę materyi trudno zaprzeczyć: przemawia za tern harmonia współdziałania rozmaitych tkanek według ich wartości rozkładem swoim w utrzymywaniu stałej ciepłoty w poście; zdolność ustroju przystosowywania swojej przemiany materyi do wielkości powierzchni; oddziaływanie na przemianę materyi niektórych związków chemicznych i wiele jeszcze innych zjawisk.

Gdy ciepłota otoczenia przekroczy granicę 33°, to ponieważ wytwarzania ciepła poniżej pewnej granicy zmniejszyć nie można, bo najniezbędniejszym przejawom życia, które odbywają się nawet w głodzie, towarzyszy wytworzenie pewnego minimum ciepła, jeżeli ustrój ma zachować swoją ciepłotę prawidłową, musi nastąpić powiększenie strat ciepła. Ciepło ustrój traci:

1)    przez przewodnictwo i promieniowanie;

2)    przez parowanie na powierzchni skóry i płuc;

3)    na ogrzewanie pokarmów;

4)    na ogrzewanie powietrza oddechowego.

Na straty przez przewodnictwo, promieniowanie i parowanie przypada znaczna cześć ogólnych strat ciepła. U człowieka w sta-