ontologia7

FILOZOFIA NA ZACHO

254

o przestrzennych konotacjach tego słowa - sam Parmenides je podsi mówiąc o .najdalszej granicy". Można sobie wyobrazić taki wniosek Parmć desa: skoro rzeczywistość jest zarazem przestrzennie rozciągła, jak i okrei musi być ograniczona właśnie przestrzennie. Nic pozostaje nam nic innego, ja§| przyjąć oba, dosłowne i metaforyczne znaczenia .granicy".    'j,

Droga Jest" doprowadziła do konkluzji równic zdumiewającej, jak wniosekl z rozważań .nie jest*. Ostateczne stanowisko Parmcnidesa (299) jest w istotiełl podwójnie paradoksalne. Parmenides nie tylko odmawia logicznej spójności* wszelkim naszym przekonaniom o święcie, lecz także, czyniąc z całej rzcczy-T’ wistości skończoną kulę, wprowadza pojęcie, które samo nic wydaje się spójne.*.-Jeżeli granice kuli mają być granicami, czy może za nimi nie być rzeczywistej:, pustki? Ten zarzut mógłby przekonać, że Parmenides nic mógł uważać rzeczywistości za kulę, gdyby sam nas do tego wniosku nie skłonił, bezkrytycznie" wykorzystując metaforę granicy (czyli to, co my wcięlibyśmy za metaforę). .*•/,

MNIEMANIA ŚMIERTELNYCH !. Status wykładu Parmenidcsa

300 Simplikios, In Phys. 30, 14 (dalszy ciąg 299; por. In Phys. 146, 23): mctcX-0g)v Óć ano rwv voi)T(I>v ćic\ ta aioOtita ó flappcyfóry;, rjtoi dno aXr)0ei'aę, wę aÓTÓę (J)rjoiv, eni 6<5!;av, ćv oię Acyci    ,q

(fr. 8, w. 50) ćv xu> oot nawo matów Aóyov ?y6ć vór)pa    -Ą

dp4>\ś a^riOcirię* óó^aę ó‘ ano rouóc (JpoTCiaę pavOavc kóojjov ćpóv ćnćc«łv dnatpA.óv q:koug>v.    ;'l..

300 Parmenides przechodzi od przedmiotu myśli do przedmiotu zmysłów albo, jego słowami, od prawdy do mniemania, gdy mówi: „W tym miejscu kończę wierny przekaz i myśl o prawdzie. Odtąd ucz się mniemań śmierć, tełnych, słuchając zwodniczego ładu mych słów".    jor

Opowieść bogini niewątpliwie będzie niewiarygodna i zwodnicza, przede wszystkim dlatego, że przedstawia poglądy - same w sobie całkowicie pomieszane -jakby były uporządkowane (por. 293). W drugiej części poematu Parm& nides nie przedstawiał, po prostu, ani nic analizował ówczesnych przekonać’ o kosmosie. Traktat zawierał oryginalną, szczegółową teogonię oraz kosmologię! Przypominają one czasem Hczjoda, niekiedy Anaksymandra. Parmenides nie zamierzał przedstawić rzeczywistych ludzkich poglądów, lecz chciał ukazać, jakimi mogłyby być w najlepszym wypadku. To jednak sprawia, że wykład jest zwodniczy w innym znaczeniu, gdyż otrzymujemy łudząco prawdopodobne-'

chociaż nie w pełni przekonujące - przedstawienie rzeczywistości.

Aby lepiej zrozumieć związek pomiędzy kosmologią Parmcnidesa a mniemaniami śmiertelnych w ogólności, musimy rozważyć końcowe wiersze prologu.

301    Fr. 1, 28-32, Simplikios, De caelo 557, 25 (z fr. 288):

Xpeu> óć oc Jtavra nuOćoOat ńu*v *AA.ti0cCti<; cukukA.ćo£ dtpcpćę i^top 30 t^Óe ppoxó>v Ó<5£aę, xaię ouk evi luouę aXT)0ifc aA.X* £p7tT)ę Rai tauta paOrjocai, ax; ta óoKouvta XPńv ÓOKCpcuę civai Óid navxóę ravxa nepóvta⁵⁰..

^J> Tekst, przekład i interpretacja sprawiają kłopot; 20b. A. Mourelatos, op. cif., rozdz. VIII. Dwa ostatnie wersy zdają sic przypisywać opiniom śmiertelnych pewną wartość, ale stoi to w jaskrawej sprzeczności z w. 30. Można więc te linijki brać tylko za kłamstwo bogini, jak wyraźnie zapowiada fr. 300. I\»r. Mczjod, Teogonia, 26-27, wzór fr. 301.

301 .Trzeba, byś poznał wszystko, zarówno niewzruszone serce dobrze zaokrąglonej Prawdy, jak i mniemania śmiertelnych, na których nie można rzeczywiście polegać. Mimo to winicncś je poznać - jak to, w co się wierzy, musiałoby być rzeczywiście, przenikając wszystko na wskroś".

Przyjmuje się, w naturalny sposób, że dwa ostatnie wersy podają warunek, jaki musiałyby spełnić przedmioty uznawane przez śmiertelników, by rzeczywiście istnieć. Takie rzeczy musiałyby przenikać wszystko. Przypomina to wymóg z Prawdy, żc każdy przedmiot badania musi istnieć w pełni. W w. 31-32 fałszywy, zdaniem Parmcnidesa, jest nic sam warunek bogini, lecz jej stwierdzenie, że mogą go spełnić przedmioty uznawane przez śmiertelnych. Wynika z tego, żc kosmologię drugiej części poematu winno się odczytywać jako reintcrpretację świata przyjmowanego przez ludzi. Świat jest tak opisany -nieprawdziwie, ale przekonująco - by spełnił warunek przenikania.

2. światło i noc

302    Fr. 8, 53-61, Simplikios, In Phys. 38, 28 (dalszy ciąg 300):

pop4>a<; yap Kaxć0evxo Óuo yv<ópa<; óvopó(eiv, x<óv piav ou xpecóv eoxiv - ćv cl> 7tc7tA.avT)pćvoi cunv -ss xavxi'a ó‘ ĆKptvavro Óćpaę Kai o^paT' ć0cvxo

X<upię an’ aA^Aow, xń pfcv tj^oyóę aiOepiov nóp, rjftiov óv, pćy* cA.a<|>póv, ctuuró navxooe xałutóv, xq Ó’ ćrćptą pf^ xci)óxóv axap KaKeivo Kax* auxó xavxCa vukx’ dÓatj, tiukivóv Óćpaę ćpppiGćę xc.

60 xóv ooi eya> óiaKOOpov ćoiKÓta navxa 4>axi'Ca>, ou pij 7toxc x(ę oc ppoxć>v yyópr) rcapcAdoor).