7648594520

Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

poznaniu tego porządku sam umysł staje się uporządkowany. W tym kontekście Kołakowski zauważa: „Comte’owska idea nauki jest czysto fenomenalistyczna, chociaż bynajmniej nie subiektywistyczna”⁶⁵. Dzieje się tak dlatego, że autorefleksja nie prowadzi do poznania zasad, którymi posługuje się rozum. W tej sytuacji rozum wydobywa swe zasady działania, opierając się na poznaniu rzeczy i ich praw. „Prawdziwa filozofia pozytywna polega więc przede wszystkim na tym, aby wiedzieć dla przewidywania; aby badać to, co jest, dla wysnuwania wniosków o tym, co będzie, na mocy powszechnego dogmatu o niezmienności praw przyrody*⁶⁶. Wiążą się z tym dwie ważne kwestie, charakterystyczne dla umysłowości pozytywistycznej. Pierwszą z nich jest pokora wobec przymusu faktów, natomiast drugą są inspiracje praktyczne, które Comte wiąże z podziałem na teorię i praktykę. Dlatego też w innym miejscu twierdzi: „W rozważaniu całokształtu pracy ludzkiej powinniśmy ujmować badanie przyrody jako przeznaczone do dostarczenia podstawy działaniu ludzkiemu. W skrócie wyrazimy to tak: od wiedzy do przewidywania, od przewidywania do działania; oto formuła wyrażająca stosunek wiedzy do umiejętnoścT⁶⁷.

Stadialny rozwój nauk nie dokonuje się jednak równolegle we wszystkich naukach. Comte zauważa, że nawet kolejnością nie rządzi tu przypadek, gdyż wynika ona ze związku z potrzebami życia społecznego. Dlatego pierwszą nauką pozytywną jest matematyka (nauki matematyczne) , ponieważ w niej umysł zauważa, że badana rzeczywistość nie poddaje się fantazji. Istniejący porządek nauk ukazuje się, zdaniem Comte’a, w toku historycznym i dogmatycznym, jak sam go nazywa⁶⁸. Dodać trzeba, że kiedy mówi o toku dogmatycznym, ma w istocie na myśli system, i stwierdza, iż „tryb dogmatyczny zakłada, że wszystkie szczególne prace zostały stopione w system*⁶⁹. Istnieją przy tym dwie zasady podziału nauk, które zdaniem Comte’a, są tym samym, gdyż „porządek nauk układa się zgodnie z malejącą ogólnością odpowiadających im zjawisk i, co wychodzi na jedno, ze wzrastającą ich złożonością*⁷⁰. Rezultatem jest następujący schemat nauk, który Comte uzasadnia tak: „Umieszczając wiedzę matematyczną na czele filozo-

⁶⁵    L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna. , s. 63.

⁶⁶    A. Comte: Rozprawa o duchu filozofii pozytywne}..., s. 20.

⁶⁷    A. Comte: Metoda pozytywna w szesnastu wykładach..., s. 26.

⁶⁸    Zob. ibidem, s. 30.

⁶⁹    Ibidem. Z kolei w innym miejscu Comte mówi: „Ten związek, rozpatrywany od strony dogmatycznej, ukazuje nam naukę we właściwym znaczeniu tego wyrazu jako metodyczny dalszy ciąg mądrości ogółu". A. Comte: Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej..., s. 50.

⁷⁰    A. Comte: Rozprawa o całokształcie pozytywizmu..., s. 160.