P1210171

180 Praca socjalna w rodzinach upośledzonych społecznie

wy wobec tych czynników. „Kluczowe warunki” - to warunki indywidualnego położenia, którym pracownik socjalny i klient przypisują szczególne znaczenie, przy czym pierwszeństwo ma ocena klienta. W końcu, „kontekst” - w tym przypadku chodzi z kolei o materialne i ideologiczne czynniki określające możliwości wspólnej pracy pracownika socjalnego i klienta. „Świadomość”, „kluczowe warunki” i „kontekst” analizowane są symultanicznie i we wzajemnym związkach, tak by ukazać powiązania indywidualnych biografii i struktur społecznych, „osobistego” z „politycznym”. Rozważania te prowadzą do analizy stosunków władzy: kto ją posiada materialnie i symbolicznie i jak, w sposób jawny i ukryty, jest ona stosowana. W następstwie 1) możliwa jest ocena mocnych stron klienta - identyfikacja indywidualnych i kulturowych zasobów oraz szans, które mogą być zmobilizowane, a ponadto 2) sytuacja klienta przestaje być postrzegana w kategoriach patologii, a zaczyna w kategoriach politycznych (tj. relacji władzy).

Struktura i przebieg fazy działania wynika z założenia, że transfor- ; macja wymaga integracji procesów indywidualnej (osobistej) i socjo-kulturowej zmiany. Bricker-Jenkins wyróżnia w niej trzy elementy: walidację, budzenie świadomości i transformujące działanie.

Walidacja polega na potwierdzeniu, że subiektywne doświadczenia klienta są czymś ważnym, wartościowym i wiarygodnym. Klientowi się wierzy i w konsekwencji pracuje „wewnątrz” jego (precyzyjnie: jej) definicji rzeczywistości.

Budzenie świadomości - według Paulo Freire: „proces, w którym ludzie, nie jako odbiorcy, ale jako podmioty posiadające wiedzę, pogłębiają świadomość zarówno socjokulturowej rzeczywistości, która kształtuje ich życie, jak i ich zdolności do przekształcania owej rzeczywistości poprzez oddziaływanie na nią”³⁴ — rozpoczyna się od walidacji. Następnie bada się czynniki i siły, które kształtują czyjąś rzeczywistość \ i jej doświadczanie. Chodzi tu w istocie o identyfikowanie znaczeń wiązanych z poszczególnymi elementami otaczającego świata i ich źródeł.

Podstawową techniką budzenia świadomości jest dialog polegający na stawianiu problemów: 1) kim jestem? jakie są moje potrzeby, S pragnienia itp.? 2) kto mówił jakie jest źródło mojej autodefinicji    j

i mojej definicji rzeczywistości? czy są one zgodne z moim doświad-    I

Cyt. za: j.w., s. 253.