page0215

ROZDZIAŁ XI.

Podwojenie samowiedzy i osobowości.

„Le moi n’est qu’une entite verbale et un fantóme mćtaphysiąue".

Taine: De Vintelligen.ee I. p. 343.

Kilkakroć przez nas wspomniany Herzen, obrawszy sobie za motto słowa Lutra: „Quare simul in omnium cordibus scrip-tum inyenitur, liberum arbitrium nihil esse, licet obscuretur tot disputationibus contrariis et tanta tot yirorum auctoritate“, poświęca ni mniej, ni więcej, tylko a ż 78 kartek na obalenie wolnej woli, samowiedzy i pamięci, uważając je wszystkie jedynie za działałalność odpowiednich komórek.

Niepodobieństwem byłoby przebiegnąć wszystkie te zarzuty przeciw wolnej woli. Są między nimi tak mądre, jak następujący. Autor wprowadza dwie osoby; do jednej z nich siedzącej mówi druga: ja ci każę siedzieć. Pierwsza oburzona wstaje; druga powiada: ja ci każę stać — pierwsza na złość siada. To ma dowodzić, że człowiek nie ma wolnej woli! Zresztą niektóre z nich odnoszące się do assocyacyi pojęć, niemożności uważania ciała jako podmiotu samowiedzy, niemożności tłómaczenia pamięci samym ruchem molekuł już uwzględniliśmy. Tutaj zastanowimy się tylko nad jednem zjawiskiem, nad podwójnością samowiedzy i osobowości.

http://rcin.org.pl

14*