page0696

688

Słowo — Słnck

czenia słowa mogą hyc albo czynne, które wyrażają działanie wywierane na inny przedmiot (np. widzę, słyszę); albo nijakie, których działanie nie wywiera się na żaden inny przedmiot (np. lecę jadę}; albo nijako-bierne, których działanie nie wywiera się na inny przedmiot, lecz zostaje w przedmiocie działającym zmieniając jego stan (np. rosnę, umieram). Oprócz tego są jeszcze słowa zaimkowe używane tylko z zaimkiem się (np. boję się)\ zwrotne powstałe z czynnych za dodaniem zaimka się (np. ubieram się)', bierne, uformowane z imiesłowu biernego i słowa być. Te ostatnie mają znaczenie wprost odwrotne słowom czynnym, oznaczają bowiem działanie wywierane nie na inny przedmiot, ale na sam objekt, który je odbiera i działaniu temu ulega. Słowo odmienia się przez osoby, czasy i tryby; obok tego zaś, jedno i to samo słowo może być użyte w kilku różnych postaciach, które według działania nieoznaczonego, powtarzającego się i trwającego, lub też jednochwilowego, są albo nieoznaczone, albo częstotliwe i niedokonane, albo jednotliwe i dokonane.    F. H. L.

Słuch (auditus), jest zmysłem za pomocą którego ludzie i zwierzęta rozeznają dźwięki. Narzędziem słuchu jest ucho (ob.), w którego wnętrzu nerw słuchowy (nercus auditorius s. acusticus), biorący początek w mózgu, rozpościera się, przyjmuje wrażenie dźwięku i takowe do mózgu przenosi. W jaki sposób dźwięk wywiera działanie na nerw, tego pomimo licznych spostrzeżeń dobadać nie zdołano, chociaż budowę ucha poznano jak najdokładniej. W organie tym najważniejszą częśuią jest nerw^r słuchowy, który uczuwa wrażenia dźwięku jako tony. Inne części ucha u wyższych zwierząt ssących służą tylko do tego, aby fale głosowe przeprowadzać i przez odbijanie się ich o ściany pomnożyć. Końce nerwu słuchowego mieszczą się po części w woreczkach napełnionych płynem, które znowu w wodzie pływają i są zawieszone w jam-kach kości skalistej; po części zaś nerw słuchowy rozpościera się bezpośrednio na częściach kościanych, mianowicie na skrętach ślimaka. Nerw słuchowy przez pierwszy sposób zakończenia jego gałązek, jest uzdolniony do przyjmowania wrażeń od fal powietrza, wprawionego w ruch przez błonę bębenkową v i kosteczki słuchowe; przez rozpostarcie s.ę zaś w skrętach ślimaka otrzymuje wrażenia od fal uderzających o części stałe a następnie o części głowy. Ostat-. tni sposób uczucia jest nawet wyraźniejszy od pierwszego, o czem przekonać ^ się można uderzając widełką głosową i przekładając ją naprzemian do jednej i drugiej strony głowy i zatykając raz jedno a potem drugie ucho. Wady słuchu zależą głównie od cierpień nerwu słuchowego, które zmniejszają albo nawet zupełnie znoszą wrażliwość jego na działanie fal głosowych, albo też podnoszą ją do tego stopnia, że te nawet tony uczuwa, które w stanie normalnym nie wywierają wrażenia. Oba zboczenia w wrażliwości na dźwięk rzadko pochodzą od nerw^ru słuchowego, lecz zwykle mają siedlisko swoje w chorobach ucha a zpomiędzy nich najczęściej się trafia pęknięcie błony bębenkowej w skutek wstrząśnień gwałtownych, jak u artylerzystów, kowali, ślusarzy i t. d. Nie jest rzeczą pewną czyli zwierzęta klass najniższych słyszą dźwięki podobnie jak człowiek; bez wątpienia, owady, ryby i gady są obdarzone słuchem, chociaż narzędzia tego zmysłu są u nich bardzo niedokładnie wykształcone.

SłUCk. Początek tego miasta sięga snadź daleko w Wieki Średnie. Okolica, wśród której wznosi się miasto, jedna z najżyzniejszych w tej stronie, przecięta rzeką Słuczą i licznemi pomniejszemi strumieniami, gdy wody stanowiły niezmiernie ważny element handlowy i obronny, była nader wcześnie