Capture132

■wUhUiwn    tmtonoe ukłne równic/ mogą hyc    1

_kowe lubpracdJaadowoMmunkowc Metody Mosowunc pt/y an.ii._/u- i,, _w,_wl I r>mentalnych, a także rodzaj pytań, na jakie eksperyment nm/c .1    .....

zale/a od rod/aiu zmiennych. Zatem w rezultacie charakter mh.rn.av „    ,, „

dostarczyć eksperyment, oraz metoda analizy, dzięki której informację t<

»cmv zależą od charakteru zmiennych.

' Rozważmy dla przykładu eksperyment, w którym w trzech grupa,), cierpiących na depresję stosowano trzy rodzaje terapii. Po pewnym „irc _: , nono obserwacji, na podstawie której rozróżniono pacjentów pr/ci.i-.s,.... nrawę i nic przejawiających poprawy. W eksperymencie tym obie minalne Badacz może obliczyć w każdej grapie proporcje pacjent..* r»c cvch poprawę i porównać te proporcje między sob;, Wielkość ro/nu porcjami jest miara różnicy między rodzajami terapii.

Rozważmy teraz eksperyment, w którym zarówno zmienna ,nan._r, ^    ₄

i zmienna zależna są typu przedziałowego bądź stosunkowego Zmienn* - ,*) lacyjna może stanowić pięć dawek środka farmakologicznego podawany* nakowych odstępach czasu, zmienna zależna zaś mo/e być czas rcaL,, Hco może tu nic tylko dokonać porównania między średnim czasem reakcji dU Ufc_ dawk, z czasem reakcji dla każdej innej dawki, lecz może także zbada, eh**, zale/ności funkcjonalnej między tymi dwiema zmiennym. Czas rek zwiększać się lub zmniejszać w sposób liniowy wraz ze znuanam. zmienne, ■ puUcyjnej; może on zmniejszać się. a następnie zwiększać, może tez /*v*J

jakiś inny rodzaj zależności.    I

Rozważyliśmy iu dwa eksperymenty. W jednym / ntch »h,e zn,.™* ta I nominalne, w drogim zaś obie byty bud/ pr/ed/ialowc. badr MOM.nl.™ v * eksperymentach zmienne manipulacyjne mofl być nominalne zmimiu a| ivnu przedziałowego lub stosunkowego; M>. też żmienna nun.pulacsjns i-por^lkowa. a zmienna zalczna nominalna Ud Charakter zmiennych «>«*« todc analizy oraz rodzaj wyciąganych wniosków.

14.4. Eksperymenty jednocz.ynnikowe

W wielu eksperymentach mamy do czynienia z jedna zmienna nie/ale/na o i>o lub więcej poziomach Rozważmy najpierw eksperymenty, w których jedI czynnikiem jest zmienna manipulacyjna (nic zaś klasyfikacyjna) o k po/iom.u:h /1 kategoriach. Istnieje wiele rodzajów takich eksperymentów Omówimy tu mdt.c I z nich.

Pierwszy rodzaj to taki. w którym grupa eksperymentalna mo/e /<»si.u poi: I luna losowo na k niezależnych grup (z.ob. podrozdział 14.7) W ka/dej ęr.ft I stosujemy następnie inny rodzaj postępowania eksperymentalnego Jedna / I staje się grupa kontrolną, tzn. taka. w której nie stosuje się żadnego postęp^--j I eksperymentalnego. Interpretacja eksperymentu może wymagać porównania I

W* «y*»>^ch *’ ^^nkaf '^Ht*X*'*™* ekspe^me^,

_ajnon. bez postępowania cH^Wymenulnego    ^W>n,k"ⁿⁱ _Wf.

_m.cdr> p*iępowan»cm eksperymentalnym , kon„„,_nyf?)    *'**”*"**«

*, pomp****    ......dnego, »ożn,    ,_€^,    '

gnania jednocześnie    *“■    i* po.

Ważna cecha tego typu eksperymentu jcm _Co. ,_c h ,

nnennej manipulacyjnej Zan/y    '**"***>

^ytn poziomie czynnika ekaperymcnulncgn Taki _pŁl„ _ck *    ^ł)r,kr' W

mianem planu MMOUnieimowego iicdm., _r, i ^{lcrttu f}*revU _K

flie/ak/nynii (zoh. ro/J/ial 15). Nazywa mc go planem ,

poo***    ° P***W*HU Ckspcrymcnuinsm ,Lu,

^badanych.    ^M '« / innych

Drugi rodzaj ekspery mentów jednoczynnikowyęb to takj w kt tvlko jedna grupa Każda osoba jest badana w k rodzajach *^u„i "i *^>vt<pUjC ulnych Przeprow ad/a się wielokrotne pomiary bod/' ołwerwac* * 4 taranków eksperymentalnych - z których jeden mo/c stanów.    ,

- -    pian n^_jn,X

Oednoczynmkowymj , poważanym, p,_imurjm, „JSSZ *    "'T * ^ ' '“***«* cl.pcr. mcnljlnwn P„

« ^ ^osoha J*“ ^bjJjnj P^r'Z wszysdtich    c„nn.d

Keulneg... w eluperymencc wyaępgjj, wuyuluc wl„_c «_ta„„ _to,ch i rodzajów wuninkbw elapcrymenulnych W _lcg„ ,v_{pu cl}    ~

■“O frroprowatome w ł rodzajach wamnków eksperymenuinuh n,e v. „iJZ kac Między param, pomiarów, przeprowadzanych » dwóch d.m..lnjch h .jnmkow eksperymentalnych. istnieją zazwyczaj korclj.jc d,xlatm_c Korelacic i-rmniejsaajł wielkość Mcdu występującego w porównaniach miedzi -n-dmm,, tffzególnych rodzajów warunków

Trzeci rodzaj eksperymentu jednoczy nntkowego obejmuje ^rup\ dopa.Msw mc ped względem jednej badż większej liczby zmiennych, o którreh wiadomo ze si korelowane ze zmienna zależną (zob. rozdział 19). W naszym eksperymencie ha dającym trzy różne metody nauczania języka francuskiego wiadomo, ze’/ wsn.kam. w nauce francuskiego koreluje iloraz inteligencji Można tu wykorzy stać trzy grupy oiob badanych, dobrane trójkami osoba do osoby. Rozumowanie jest tu takie, ze iloroilora2 inteligencji koreluje z wynikami w nauce francuskiego, to mo/e wy. jtyńc korelacja między pomiarami wyników w nauce francuskiego u trojkach osob tudonych. Wariancja błędu zostałaby tym samym zmniejszona W praktyce w pew njch sytuacjach eksperymentalnych zyski, jakie przynosi dobór wio/any. -..j nikłe » porównaniu z nakładem pracy, jakiego on wymaga Ciekawa odmiana ekspery mentu z doborem wiązanym polega na tym. ze osoby badane dobiera się me osoba do osoby, lecz pod względem rozkładu jednej lub więcej zmiennych kontrolnych Przynosi to w rezultacie takie samo zmniejszenie wariancji błędu, jak indywidualny dobór osób badanych (McNomar 1969). W pewnym sensie plany z powtarzanymi pomiarami są skrajna postacią planów z doborem grup powiązanych ze sobą V>

| istocie rzeczy \s przypadku obu tych planów stosuje się tę sama metodę analizy

2641

261