Pozytywizm leksykon literatury polskiej0

leczehstwa w pragmatycznej epoce pozytywizmu Pisanie Pamiętnika jest dla osamotnionego idealisty formą samoobrony psychicznej przed teraźniejszością. Poprzez autoironię broni się przed goryczą i zgorzknieniem, poprzez komizm - ukrywa zakompleksioną nieśmiałość i nieporadność. Pamiętnik starego subiekta zawiera elementy naiwnego > humoru, ujawniającego się w opisie > postaci (pani Misiewiczowej, baronowej Krzeszow-skiej), sytuacji (sceny w kamienicy Krzeszowskiej) oraz w samej > narracji.

Sachem

' ^ł’ (ralwWi /p^.

/t.

Ilustracja A Michalskiej-Szwagierczak do noweli H. Sienkiewicza

Jeden z utworów > Henryka Sienkiewicza o tematyce amerykańskiej, napisany w 1883 r. Należy do najbardziej klasycznych, nienagannie zbudowanych nowel pisarza. Opowiedziawszy historię wymordowania przez kolonistów niemieckich Indian Czarnych Wężów z Chiavatty - ówczesnych „czystek etnicznych” - prezentuje on występ cyrkowy syna ostatniego wodza indiańskiego Sachema. Groźba zemsty wywołuje popłoch mieszkańców - „filistrów” ukazanych ironicznie, a także wielkie napięcie czytelników, rozładowane niespodziewanym i szokującym

zakończeniem: pieśń zemsty była tylko efektownym numerem cyrkowym. W warstwie ideowej ów silnie wyeksponowany punkt kulminacyjny noweli wskazuje na ogrom psychicznego i moralnego wyniszczenia tubylców, spowodowane przez „cywilizowanych" osadników. Ma on wymiar uniwersalny, dotyczy w ogóle utraty poczucia tożsamości plemiennej. W podtekście jest to także ostrzeżenie przed polityką germanizacyjną Prus w Wielkim Księstwie Poznańskim.

salony literackie

Spotkania pisarzy, artystów, publicystów i innych przedstawicieli kultury, organizowane regularnie w określony dzień tygodnia („czwartki", „wtorki", „piątki") i określonym miejscu. Rozkwit salonów, prowadzonych przez arystokrację w stylu francuskim, nastąpił już w okresie oświecenia, kontynuowany byt w romantyzmie. Po > powstaniu styczniowyrń próbowano tę tradycję odnowić, ale pisarze i artyści coraz częściej spotykali się w pomiesz-