pic 11 06 142517

126 Odpowiedzialność i styl

czcią i ludzie starają się nie robić jej najmniejszej krzywdy.

Odmiennie w Chinach, gdzie mieszkańcy hodują modliszki w bambusowych klatkach i namiętnie obserwują ich walki.¹⁶ Sakralny charakter tego owada obserwujemy znów u Turków, uważają oni, że odnóża zwrócone ma zawsze w stronę Mekki.¹⁷

Wiele legend rumuńskich mówi o diabelskiej naturze modliszki, którą Rumuni nazywają jednak caluga-riła, to znaczy: mniszka. Podanie głosi, że w czasie prześladowań chrześcijanie - Piotr i najdawniejsi członkowie Kościoła - postanowili, że misjonarzami będą kobiety. Dla ochrony przed wzrokiem pogan, który przyniósłby im zgubę, miały zasłaniać twarz i nie rozmawiać z nikim po drodze. Do jednej z tych kobiet imieniem Calugarita podszedł bardzo piękny mężczyzna, a był to nie kto inny jak syn szatana. Calugarita odsłoniła twarz i poczęła głosić mu naukę Chrystusa. Na to młodzieniec natychmiast stał się niewidzialny i uciekł. Piotr, powiadomiony przez anioła, pospieszył na miejsce i zobaczył, że kobieta ma odsłoniętą twarz. Za karę zmienił ją w owada. I tak została calugaritą. Widząc jednak, że nadchodzi, chciała szybko zakryć z powrotem twarz, dlatego jako modliszka nadal zasłania sobie nóżkami głowę.¹⁸ Inne warianty wyraźniej jeszcze ukazują jej naturę grzesznicy czy też jej związki z diabłem: prześladowani przez Tatarów chrześcijanie za mało mieli kapłanów, wybrali więc dziewice, które ślubowały czystość i miały dniem i nocą modlić się za gminę. Jedna z tych mniszek zakochała się w młodym Tatarze i poślubiła go, w momencie jednak, kiedy składała przysięgę, zamieniona została przed ołtarzem w modliszkę.¹⁹ Podług innej wersji pewien cesarz oddał córkę do klasztoru, ponieważ nie chciała przyjąć żadnego z wielu starających. W końcu stało się tak, że pokochała diabła. Mniszki skazały ją wówczas na taki post, że zmalała do wielkości owada.²⁰ Jeszcze inna legenda powiada, że diabeł miał córkę tak nieznośną, że sam z nią nie mógł wytrzymać. Żeby się poprawiła, oddał ją do klasztoru. Pan Bóg rozgniewał się jednak i zmienił ją w modliszkę.²¹

Widzimy, jak powszechne jest oddziaływanie tego owada na wyobraźnię ludową. Często zresztą przypada modliszce rola jeszcze ważniejsza - zajmuje ona niepoślednie miejsce w wierzeniach religijnych. I tak w północnej części Melanezji tubylcy z Wyspy Księcia Jorku dzielą się na dwa szczepy, jeden z nich czci jako totem Ko gila le, owada mimetycznego do złudzenia przypominającego liść kasztanowca, drugi zaś - szczep Pika-labas - czci Kam, który, zdaniem Frazera, jest bez wątpienia modliszką.²²

Jednak najpoważniejszych danych dostarcza nam Afryka. Podróżnik Caillaud podaje, że pewien szczep w Afryce Środkowej czci odmianę modliszki.²³ Henri-A. Junod stwierdza, że z wszystkich szarańczaków modliszki przyciągają największą uwagę ludów Bantu. Nazywane są fiwambyebou (w dialekcie Dżonga lub ńwambye-boulane (w dialekcie Ronga), znaczy to dosłownie: ucinające włosy - prawdopodobnie aluzja do ich przednich odnóży kształtem przypominających nożyczki. Kiedy mali pasterze spotykają w buszu modliszkę, wyrywają parę włosów ze skórzanego pasa i dają jej mówiąc: „Masz, dziadku” - zwyczaj, który wskazuje, że nazwa tych owadów jest większej wagi, niż się to wydaje, i wynika nie tylko z podobieństw morfologicznych. Ponieważ jednak zwyczaj ten spotyka się tylko wśród dzieci, dowodzi to pewnego zaniku tego wierzenia. H.-A. Junod podaje, że istotnie modliszki uważane były niegdyś za bóstwa-przodków lub przynajmniej za wysłanników tych bóstw i gdy któraś zjawiała się w chacie, widziano w niej boga-przodka odwiedzającego potomków.²⁴ Według Scharmanna inna odmiana modliszki, modliszka