S5008519

170

siedlenia się Anartofraktów z pojawieniem się nad górnym Dniestrem fi Sanem) materiałów kultury lateńskiej typu LT C. został poruszony wcześniej. Przypomnijmy, że z obszarów leżących na wschód od Karpat znamy pewną liczbą zabytków typu kultury lateńskiej z fazy LT B, które poprzedzają pojawienie się tu grup kulturowych objętych zasięgiem ogólnej mody lateńskiej (szczególnie kultury zarubinlecka i Poie-ne?ti-Lukasevka). Ich obecność na tych ziemiach jest rezultatem oddziaływań głównie siedmiogrodzkiej i ewentualnie górnocisańskiej grup lokalnych kultury lateńskiej. Można je w zasadzie uznać za importy. Jedynie w Mołdawii zaznacza się nieco większa koncentracja zabytków wczesnolateńskich, wystąpiły tu też 3 (?) groby. Niewykluczone więc, że istniało krótkotrwałe osadnictwo niewielkiej grupy ludności kultury lateńskiej, to jest Celtów, wyprzedzające przybycie w ten rejon Bastar-nów. Nie można jednak też wykluczyć możliwości, iż jest to tylko ślad drobnej infiltracji zachodzącej zawsze na pograniczach.

W późniejszej epoce .archeologiczny obraz wpływów kultury lateńskiej jest mniej wyraźny z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że obok wpływów kultury lateńskiej sensu stricto występuje też zjawisko „mody lateńskiej" (produkcja zapinek i niektórych innych ozdób zbliżonych do form lateńskich, używanie lateńskich typów broni), która w tej strefie mogła się szerzyć nie tylko z obszarów kultury lateńskiej. Nie wydaje się jednak, aby w szerzeniu się „mody lateńskiej” mogły odgrywać istotną rolę wpływy kultury przeworskiej. Większe znaczenie mogły mieć oddziaływania kultury Poieneęti-Lu kaśevka, w której powstaniu istotną rolę odegrały elementy pochodzenia północno-zachodniego. Bezspornie ośrodkiem jej upowszechniania była kultura dacka, której wpływy dowodnie występują w kulturze zarubinieckiej i w zespołach późnoscytyjskich. Główną jednak rolę w szerzeniu się „mody lateńskiej”, nie tylko w kulturze dackiej, lecz także w kulturze zarubinieckiej, a być może również w kulturze późnoscytyjskiej, odgrywały bezpośrednie oddziaływania kultury lateńskiej. Podkreślić trzeba, że bezsporne dowody wpływów kultury lateńskiej występują w środkowym okresie lateńskim. Później widoczne są one głównie w kulturze dackiej; w pozostałych zespołach kulturowych tej strefy mamy do czynienia przede wszystkim z formami lokalnymi, opartymi na wzorcach lateńskich.

Chronologia i rozmieszczenie zabytków reprezentujących klasyczne typy kultury lateńskiej dowodzi, że nadal istotną rolę w ich upowszechnieniu na wschodzie odgrywała siedmiogrodzka grupa kultury lateńskiej. Osłabienie tych wpływów zbiega się bowiem z likwidacją tej grupy lokalnej. Widoczne są też wyraźnie dalsze oddziaływania wychodzące z rejonu górnej Cisy, a także z pogranicza celto-iliryjskiego na zachodnim przedpolu Bałkanów.

Przedstawione dane archeologiczne nie dostarczają więc poparcia dla hipotez o obecności na północnym pograniczu stepów pontyjskich celtyckich Kabarów, a także nie potwierdzają istnienia intensywnego osadnictwa celtyckiego na obszarze środkowego Podnieśtrza, gdzie Ptolemeusz wymienia celtyckie nazwy miejscowe (Karrodunum i dalsze). Moim zdaniem sprzeczność informacji przekazanych przez antyczne źródła pisane na temat przynależności etnicznej Bastarnów najsłuszniej tłumaczy hipoteza, że ten lud był związkiem plemion różnego pochodzenia — celtyckich i germańskich. Być może z tą celtycką komponentą wśród Bastarnów należy łączyć nazwy celtyckie z środkowego Podnie-strza, a także domniemane, efemeryczne (przedbastarnijskie) osadnictwo kultury lateńskiej z Mołdawii.

Rejon ujścia Dunaju charakteryzuje się szczególną koncentracją śladów obecności Celtów w toponimii. Występuje tu bowiem kilka nazw miejscowych celtyckich (Noviodunum, Aliobrix, Armbium, vicus Vero~ brittianus vel Vergobrittianus, rzeczka Gabranus, być może również Du-rostorum). Ptolemenusz zna (celtyckie) plemię Britolagów z rejonu na północ od ujścia Dunaju, kilka zaś źródeł wymienia Korallów z Dobrudży, których nazwa może być celtycka. Zdaniem autora także raczej w tym rejonie należałoby lokalizować zagadkowych Celto-Scytów. Ze strefy tej brak jednak prawie zupełnie zabytków kultury lateńskiej.

Powyższe dane sugerują istnienie w tym rejonie przez krótki okres silnego ośrodka politycznego Celtów, któremu — wydaje się — można przypisywać zagrożenie Olbii przez Galatów i Skirrów. opisane w dekrecie ku czci Protogenesa. Ta identyfikacja pozwala umieszczać okres krótkotrwałego rozkwitu celtyckiego ośrodka politycznego w tym rejonie na schyłek III w. p.n.e. Czynnikiem, który najprawdopodobniej położył kres supremacji Celtów w tej strefie, było zapewne usadowienie się w jej pobliżu, na przełomie III i II w. p.n.e. Bastarnów, do którego to związku plemion weszli również później przypuszczalnie Britolagowie. Znamienne, że z ostatnio omawianego obszaru brak jest nie tylko zwartych zespołów kultury lateńskiej, lecz nie obserwuje się tu nawet wyraźniejszej koncentracji „importów” tej kultury. Należy więc sądzić, że nastąpiła tu bardzo szybko asymilacja kulturowa Celtów z powodu ich przypuszczalnie niezbyt wielkiej liczby oraz wyższości cywilizacyjnej autochtonicznych mieszkańców tej strefy, którzy od wieków podlegali silnym wpływom kultury greckiej, promieniującym z sąsiednich poli-sów greckich.

2010/03/01 23:18

Brak jest, moim zdaniem, tak w materiałach archeologicznych, jak i w źródłach pisanych, wyraźnych dowodów przesiedlenia się grup (plemion) Celtów do dalej na wschodzie leżących obszarów strefy pontyj-skiej.