ScannedImage 22

do zawalenia się całej tamy. Muzająija* ('Amr ibn 'Amir Ma* aa-SamS’) był zgodnie z tradycją tym władcą, za panowania którego szczur ten dokonał swego doniosłego i epokowego dzieła.

PÓŹNY OKRES PERSKI

Buch separatystyczny, mający na celu uwolnienie Jemenu spod panowania abisyńskiego, znalazł swego bohatera, zgodnie z tradycją, w potomku starego królewskiego rodu Himjar, którym był Sajf ibn di-Jazan. Jego zwycięska walka (sira) znalazła odbicie w arabskiej poezji ludowej, a przetworzona i upiększona w Egipcie w ciągu XIV w. jest wciąż jeszcze recytowana przez arabskich trubadurów w kawiarniach Kairu, Bejrutu i Bagdadu. Sajf zgodnie z tradycją szukał pomocy w Konstantynopolu, lecz to mu się naturalnie nie udało, ponieważ Abisynia, z którą walczył, była mocarstwem chrześcijańskim i dlatego przyjaźnie ustosunkowanym do Bizancjum. Następnie został przedstawiony przez arabskiego króla z al-HIry perskiemu władcy, Kisra Anuśarwanowi, na sasanidzkim dworze w al-Mada*in {Seleucja Ktezyfon). Losy świata spoczywały wówczas głównie w rękach chrześcijańskich Bizantyjczyków i mazdejskich Persów, a Aksum działało jako nieoficjalny satelita Bizancjum. Chrześcijańscy Arabowie byli probizantyjscy, oczekując od Konstantynopola opieki i wsparcia, natomiast żydowscy i pogańscy Arabowie ciążyli w stronę Persji, spodziewając się podobnego wsparcia z Ktezyfonu. W odpowiedzi na prośbę Sajfa cesarz perski wysłał w 575 r. 800 ludzi pod dowództwem Wahraza (albo Wahriza), który rozgromił abisyński garnizon w Jemenie i uwolnił ten kraj od znienawidzonego afrykańskiego panowania. Najpierw został ustanowiony system wspólnej administracji, na czele której stał Sajf jako tytularny zwierzchnik. Sajf obrał na swą rezydencję starożytny zamek Gumdan, który był w ruinach w czasie panowania Abisyńczyków. Wkrótce Jemen został przekształcony w perską satrapię, a Arabowie południowi stwierdzili, że zamienili tylko jednego pana na drugiego.

W tej tradycji przetrwała do naszych czasów żywa pamięć o rywalizacji pomiędzy dwoma potęgami po obu stronach Arabii — zoroastryjską Persją i chrześcijańską Abisynią (popieraną przez Bizancjum) o dziedzictwo po upadłym sąsiedzie, królestwie południowoarabskim. Wrodzona ehrześcijańsko-arabska sympatia do Bizancjum służyła jako pretekst do abisyńskiej interwencji, podczas gdy żydowskie i pogańskie ciążenie ku Persji dawało tej ostatniej odpowiednią okazję.

Ponieważ na północy Pustynia Syryjsko-Arabska była zaporą dla penetracji potęg światowych, Arabia Południowa stanowiła poniekąd bramę, przez którą potęgi te znalazły swą drogę na półwysep.

W 628 r., szóstym roku hidżry, Badhan, piąty perski satrapa Jemenu, przyjął islam. Wraz z narodzeniem się tej nowej rełigii centrum zainteresowania przesunęło się na północ. Odtąd potok historii arabskiej płynął północnymi kanałami, przy czym al-Higaz zastąpił pod względem politycznym Jemen.

VI. MAŁE KRÓLESTWA PÓŁNOCNEJ ARABII CENTRALNEJ:

NABATEJSK3E I INNE

NABATEJCZYCY

Oprócz południowoarabskich królestw w okresie przedmuzułmańskim rozwinęło się także kilka niewielkich państw w północnych i centralnych częściach Półwyspu. Te północnoarabskie państewka, podobnie jak i południowe, zawdzięczały swą siłę głównie handlowi; ani w chwili swego powstania, ani w okresie późniejszego rozwoju nie były one państwami militarnymi. Najstarsze wśród nich było królestwo nabatejskie.

Nie wiemy o żadnej kampanii asyryjskiej skierowanej przeciwko Nabatej czykom, ponieważ nie znajdowali się oni wówczas na głównym szlaku prowadzącym na zachód. Na samym początku VI w. p. n. e. Nabatejczycy (al-Anbat, klasyczni Napataei)^{1 2} przybyli jako plemiona koczownicze z rejonu, który dzisiaj jest nazywany Transjordanią, i zajęli kraj Edomitów (Idumejczyków, potomków Ezawa), którym później zagarnęli Petrę. Przodkami Edomitów w tym „kraju Seir“ byli Huryci². Nabatejczycy ze swej stolicy Petry weszli w posiadanie sąsiedniego terytorium. Petra, słowo pochodzenia greckiego, znaczy skała i jest tłumaczeniem hebrajskiego Sela', wymienionego u Izajasza 16,1; 42,11 i w II Księdze Królewskiej 14,7 ^s. Ar-Raqlm⁴ jest jej odpowiednikiem arabskim, a nowożytną nazwą jest Wadi Musa (dolina Mojżesza). Starożytne miasto, położone na suchym płaskowyżu wysokości około 1000 m, przedstawia dzisiaj widok rozległego błyszczącego nekropola wykutego w skale (Umm ał-Bijara), której warstwy piaskowca mienią się niemal wszystkimi kolorami tęczy.

Począwszy od końca IV w. p. n. e. Petra była przez 400 lat kluczowym miastem na szlaku karawanowym pomiędzy Saba’ a Morzem Śródziemnym.

Nasz pierwszy i dokładny opis wczesnej historii Nabatejczyków pochodzi od Diodora z Sycylii (po r. 57 p. n. e.). Około r. 312 p. n. e. byli oni jeszcze na

59

1

*    Hebr. NćbaySth, asyr. Nabaitai, Nabaitu nie są widocznie Nabatejczykami.

*    Ks. Rodzaju 14,6; 36,20.

*    For. II KS. Kronik 25,12; Jeremiasz 49,16.

2

Patrz Józef Flawiusz, Starożytności, ks. IV, rozdz. 4, § 7, § 1, rozdz. 7, § 1.