ScannedImage

ta/

1Ł.

l/?c^.

Gotów jestem natychmiast porzucić tę skromną wiedzę, jaką posiadłem, jeśli tylko ktoś dzięki swej pracy trafniej ode mnie zdoła odgadnąć prawdę, dowieść mych błędów i zganić mnie za nie. Cieszyłoby mnie bowiem, gdybym okazał się choćby środkiem, za którego pośrednictwem prawda wyszła na światło dzienne.

Albrecht Diirer

Teraz cieszyć się mogę nawet z fal-syfikacji umiłowanej teorii, ponieważ i to byłby naukowy sukces.

John Carew Eccles

O ŹRÓDŁACH WIEDZY I NIEWIEDZY.¹

... wynika [z tego] zatem, że prawda sama się objawia.

Baruch Spinoza

Każdy człowiek ma przy sobie kamień probierczy (...), aby prawdę odróżnić od pozorów.

John Locke

... niepodobna nam pomyśleć żadnej rzeczy, której nie czuliśmy poprzednio bądź zmysłami zewnętrznymi, bądź wewnętrznymi ...

David Hume

Obawiam się, że tytuł tego wykładu może razić niektórych krytyków. Chociaż określenie „źródła wiedzy” nie budzi sprzeciwu, a nie budziłoby go również wyrażenie „źródła błędu”, to inaczej rzecz się ma ze „źródłami niewiedzy”. Niewiedza to coś negatywnego, to brak wiedzy. Czy jednak brak czegoś może mieć swe źródła?² Pytanie to zadał mi

1

   Coroczny wykład z filozofii wygłoszony w British Academy 20 stycznia 1960 r. Pierwodruk: „Proceedings of the British Academy” 1960, t. 46 oraz, niezależnie, Oxford University Press, Oxford 1961.

2

   Kartezjusz i Spinoza twierdzili nawet coś więcej, mianowicie że również błąd jest „czymś negatywnym” - „brakiem wiedzy”, a nawet nieumiejętnością właściwego korzystania z wolności. (R. Descartes, Zasady filozofii, przeł. I. Dąmbska, PWN, Warszawa 1960, BKF, cz. I, 33 -42, Medytacje o pierwszej filozofii, przeł. M. i K. Ajdukiewiczowie, PWN, Warszawa 1958, BKF, t. 1, s. 72 oraz Medytacja III i IV; B. Spinoza, Etyka, przeł. I. Myślicki, PWN, Warszawa 1954, BKF, cz. II, twierdz. 35, a także Renati Des Cartes Principiorum Philosophiae (1663), cz. I, twierdz. 15. Mówili oni jednak