0009701 djvu

i sześciogroszówkę z 1794 r. W Chodowicach w pow. stryjskim¹) dają do lewej ręki miedziany pieniądz dla wykupienia się na tamtym świecie. W Krasnopolu²) wkładają monetę do ust nieboszczyka za lewy policzek, a niekiedy zawiązują w chustkę i wkładają pod pachę, także z lewej strony. W Nowej Uszycy rzucają do grobu pieniądze, aby nieboszczyk nie czuł ich braku. Niekiedy dodają objaśnienie, że pieniądz ma służyć na przewóz przez rzekę ognistą³). U Hucułów⁴) po spuszczeniu trumny do grobu jedna z płaczek podaje obecnym pieniądz miedziany, który krąży z rąk do rąk, a gdy ksiądz odejdzie z cmentarza, rzucają pieniądz do grobu. Wogóle wrzucają umarłemu jakiś grosz na „przewóz" na tamten świat. Przechodząc z ciałem przez potok, wrzucają do wody jaką monetę „przewoźnego", a czem więcej przewoźnego wrzucą, tern prędzej i pewniej przewiezie się zmarły na tamten świat. Do grobu również rodzina wrzuca monety, aby zmarły miał o czem przewieźć się na tamten świat, za morze. W Dolinie^{5 6}) dają pieniądze w płótnie na zakupno miejsca na tamtym świecie, bo tam pod ziemią znajduje się dziadek, któremu trzeba się opłacić. W Gródeckiem ofiaruje się to jako przewoźne przez rzekę, podobnie na Ukrainie i w Charkowskiem. W Stecowie w Sniatyńskiem °) wkładają w zanadrze centa, owiniętego w kawałek płótna, aby się nieboszczyk miał czem na tamtym świecie wykupić. W razie zaś śmierci najmłodszego, ostatniego dziecka (mizynka) kładą mu czworak w usta, poczem wyjmują ten pieniądz i moczą w wódce, której później używa się jako lekarstwa na ból zębów i odzwyczajenie pijaka od wódki.

Białorusini⁷), jeżeli kopiąc mogiłę, natrafią na kości ludzkie wówczas rzucają monetkę „kab nieboszczyki nie drali się". W Słonimskiem *) dają nieboszczykowi pieniądz do prawej ręki,

aby miał czem za miejsce zapłacić, boby inaczej zmarli gniewali się na niego. „Kab mrec miercam ni apłaciusa, tob jehó prahnali z mahiłak". W Rosji^ł) także rzucają do mogiły pieniądze, aby nieboszczyk miał czem za miejsce zapłacić (pow. niżniedie-wiecki). Litwini²) dają również pieniądze zmarłemu pod głowę, do grobu, do trumny, lub pod język. Starzy Prusowie ³) wkładali do trumny lub grobu pieniądze. Dawni Łotysze⁴) wrzucali pieniążki do trumny lub dawali w lewą rękę dwa grosze „jako dla przewoźnika przez rzekę". Spotyka się też w czaszkach pieniądze, które zmarłym niegdyś do ust wkładano⁵). Wkładanie pieniędzy odbywało się także w ten sposób, że w czasie uczty przy zwłokach, wnoszono wreszcie trumnę; goście zasiadali za stół, trumnę otwierano, wkładano do niej drobną monetę, na ciało kładziono talerz, na który każdy podchodzący żegnać się z nieboszczykiem rzucał pieniądz⁶). Czeremisi⁷) nie zapominają włożyć nieboszczykowi do kieszeni kilku sztuk drobnej monety na zapłacenie bogu piekła lub wrzucają do grobu pieniądz z tern, że pieniądze te mają służyć na kupienie ziemi od bogini matki ziemi. Lud z nad jeziora Onega⁸) wrzuca do grobu miedziaki na opłatę przewozu przez „rzekę ognistą". Na Łużycach⁹) wedle kroniki lubańskiej Marcina Bohemusa w r. 1567 umarła w Lubaniu niewiasta, którą podejrzywano, że była czarownicą i w trumnie „cmokała" ustami; grabarz włożył jej w usta kamień i „pieniążek", aby nic złego robić nie mogła. W Kronice czeskiej Hajka znajdujemy szczegół, że Przemyśl kazał dać Libuszy do trumny w obie ręce worki z pieniędzmi złotemi i srebrnemi. Zibrt¹⁰) przypuszcza w tern echo zwyczaju ludowego. Wykopaliska czeskie dowodzą znacznego rozpowszechnienia tego zwyczaju, gdyż niejednokrotnie znajdują się monety w ręku trupaⁿ). W Czechach zwyczaj ten ogólny;

') Teki St. Laguny. (Rkp. Bibl. Ossol. 1. 4435).

*) Archiv f. Religwiss. T. XVII, s. 481. 504; Tetzner, Slawen, a. 85.

*) Bruckner, Litwa S. 80 ‘) j. w. s. 124, 130.

*) Tetzner j. w. s. 160.

*) Żiwaja Starina. R. 1891, zesz. 3.

) Wista. T. XI, s. 557.

*) Etnograf. Obozrjenie. R. 1890. zesz. 1, s. 53.

“) Wisła. T. XII, s. 672, uw. 2.

¹⁰) Zibrt Ć. Seznam pover. V Praze 1894. s. 20; Niederle j. w. s. 267.    ,

¹ *) Zibrt ć. Staroćeske obyCeje pohrebni (Vesna, T. X (R. 1891) nr. 24).

Zwyornjc poęmrhowr. 177 12

1

’) Zbiór wiad. antr. kraj. T. XIII, s. 148; Zbirnyk Etnograficzny]. T. XI,

s. 248.

2

^!) Talko-Hryncewicz, Lecznictwo s. 424, 458.

3

°) Etnograf. Obozrjenie. T. IV, (1890), Nr. 1. s. 53.

4

*) Szuchiewicz, Huculszczyzna. T. II, s. 269, 271, 274; Kłosy. T. XVII

s. 184.

5

⁶) Paczowskij, Pocboronnyj obrjad, s. 19.

6

) Mroczko, Sniatyńszczyzna, s. 77.

7

^;) Bohdanowicz, Piereżytki. Grodno 1894, s. 53. ^s) Federowski, Lwd białoruski. T. I, s. 321.