157 6

8.5.7 Pochodne pirymidyny (zasady azotowej, czyli układu heterocyklicznego 2 wbudowanymi dwoma atomami azotu)

-    heksetydyna |Hcxctidinum, Glypcsin. Hcxocil. Hextnl, Stensil], bezbarwny olej, praktycznie me mieszający się z wodą. ale rozpuszczający się w alkoholu 1 eterze naftowym, o właściwościach przeciwgrzybiczych (OJ %). Związek ten jest niestabilny chemicznie 1 rozpada się do trbjaminy i heksedyny (patrz wyżej)

8.5.8. Pochodne guanidyny uszkadzają błony cytoplazmatycznc drobnoustrojów

-    *chlorheksedyna [Chlorhexidine,*Hibitnn|_ ______

(l,6-di(4-chlorofenylo-diguamdyno)hcksan) - biały, krystaliczny proszek dobrze rozpuszczalny w alkoholu, słabo w wodzie, kationowy związek powierzchniowo czynny, bakteriobójczy i bakteriostatyczny. Stosowany jako środek dezynfekujący (kationu wo czynny, a więc me należy go łączyć z środkami anionowymi) używany w preparalch do pielęgnacji jamy ustnej, środek konserwujący w stężeniach do 0.1 % oraz dcodoryzujący Jest skuteczna zarówno przeciwko bakteriom gramf⁴-) jak i gram(-), wykazuje nieznaczną toksyczność dla człowieka 1 jest doskonale tolerowana przez skórę 1 błony śluzowe Jako środek bakteriostatyczny stosowane są również jej pochodne (Arlacide) octan, chlorowodorek i diglukonian chlorhcksydyny (Chlorhcksamcd. Bacticlens. Corso dyl,

! Gingisan. liibiclcns, hibital, Pcridcx, Roterspct, Śtcrilon, Uniscpt),._

8.6. Sole amoniowe

Właściwości przeciwbaktcryjnc IV-r/ędowych N,N-dimetyloamin tłuszczowych są uwarunkowane obecnością kationów amoniowych, które łatwo łączą się z ujemnymi giupami fosfolipidów błon komórkowych bakterii oraz obecnością reszt tłuszczowych, które wnikają pomiędzy tc fosfolipidy. W wyniku ich wspólnego działania dochodzi do wzrostu przepuszczalności błony 1 zaburzeń w je| funkcjonowaniu Kationy amoniowe hamują również procesy enzymatyczne i tworzą trudno rozpuszczalne połączenia z białkami bakteryjnymi. Dopuszczalne stężenie tych konserwatów wynosi 0.1 % Stosowane są w środkach do pielęgnacji jamy ustnej 1 szamponach Sole aminowe (tenzydy kationowe) dają niezgodność z mydłami i innymi detergentami anionowymi Wśród soli amoniowych wymienia się:

-    Cetrimid |CTAB, (ctriniiilc|    _ __

(Bromek cetylotrójineiyloamoniowy, bromek N.N.N-trimetylotetradecyloainoniowy) -biały, dobrze rozpuszcalny w wodzie proszek, kationowy środek powierzchniowo czynny o właściwościach bakteriobójczych (bakterie Gram(i), baktcnostatycznych, przeciwplcśmowym, antyelektrostatycznych, poprawia "chwyt" włosów, stosowany vs I szamponach i preparatach do pielęgnacji włosów.

-    Chlorek benzalkoniowy    _ _____

(chlorek dimetyloalkilobcnzyinamoniowy) - związek z grupy czwartorzędowych soli amoniowych, białawy, higroskopijny proszek, dobrze rozpuszczalny w wodzie 1 alkoholu, działa bakteriobójczo, bakteriostatyczme, grzybobójczo, antyelektrostatycznie 1 kondycjonująco (preparaty do włosów), stosuje się go do dezynfekcji, jako środek konserwujący w stężeniach do 3 % oraz jako składnik preparatach do pielęgnacji włosów; me powinno się go łączyć / anionowymi SPC. alginianami i polimerami kwasu akrylowego _

-    Pistcryi

Mieszanina diglukomanu chlorheksydyny (1,5 %) (patrz wyżej) i bromku bcn/alkoniowego (15 %) w roztworze wodnym, miesza się z wodą i alkoholem, działa bakteriobójczo i bakteriostatyczme oraz grzybobójczo; zc względu na niską toksyczność stosowany do dezynfekcji i do produkgi kosmetyków leczniczych.

. Sacharynom henzalkoniowy fRewoquat QA 100J zawiera kation benzalkoniowy i łączy w sobie właściwości przeciw bakteryjne i słodki smak, stąd stosowany jest w preparatach do pielęgnacji jamy ust i szamponach

Bromek dodecylo-lrifenylofosfoniowy (fosforowy analog soli amoniowych) to rozpuszczający się w alkoholach jednowodorotlenowych i glikolach składnik przeciwgrzybiczy preparatów do pielęgnacji stóp . Pozostałe sole amoniowe spotykane pod nazwami handlowymi Bcnirol, BTC, Ceąuartyl, Gremiiol, Gernunol, Osvan. Rodalon, Zcphirol. używane są w stężeniu do 0,25 % "Catrimid (bromek alkilotrójmelyloamoniowy)

. Ichtiol - mieszanina soli amoniowych kwasów tiofenosulfonowych, używana w maściach antyseptycznych, przeciwzapalnych, przyspieszających gojenie się ran - ‘riyamina (alkilodwumetylobenzyloamoniowy chlorek lub bromek)

8.7. /wiązki różne

llrtu-naftol (2-hydroksynaftalcn) - dwupierścieniowy związek aromatyczny z grupą OH przy węglu drugim, substancja stała, krystaliczna, prawie nierozpuszczalna w wodzie, łatwo w alkoholu R-ry mają działanie dezynfekujące i bakteriobójcze, używane są w maściach i płynach do chorób skórnych, w płynach do włosów 2 % r-r beta-naftolu używany jest jako środek keratoplastyczny w kremach wybielających i przedwtrądzikowych

DMDM-hydatoina

Koramldchyd - me dopuszczony w Polsce (omówiony w rozdziale dotyczącym prostvch związków organicznych) i jego pochodne (paraformaldcyd, metenenamina, Dowicil 200 (chlorek metenaminy) (patrz -> Aldehydy).

Climhazolc - środek przedwgrzybiczy i przeciwbakteryjny. nurtujący DNA komórek bakteryjnych

Sepicide.

*TCC (3,4,4-trichlorodifenylomocznik)

Chloroacetamid, skuteczny przeciwko bakteriom Gram(-) i (iram{+) w szerokim zakresie pH. jest stosowany w szamponach i do konserwacji wyciągów roślinnych, może jednak wywoływać alergie,

Dihromudicyjanobiit.nl jest konserwantem (0.1 %). który nie powinien być używany do konserwacji preparatów światłochronnych.

Wśród związków hrumnulkiInaitiMłynowych (zasad lub soli), stosowanych są w stezeniu <0,1 %), wvróżnia się dihromopropamidyna [Brolene, Oitment, BrulidineJ iubstancia łatwo rozpuszczająca się w wodzie i alkoholach

Triklokarban |Tridocarban] - pochodna mocznika o właściwościach pr/eciwbakleryinych. używana jako konserwant w stężeniu do 0,2 % łub środek deodorujący.

#.8 Związki nieorganiczne

Kwas borowy (kwas ortoborowy, Borofax. patrz -> Związki nieorganiczne)

Siarczyn sodu (patrz -> Związki nieorganiczne)

Jodan sodu (patrz -> Związki nieorganiczne)

9. Antyoksydanty

Buty lohydroksytoluen (BUT, 3,5 -Oi-ten-birtyio-4 hydroksytołucn)

* szeroko stosowany syntetyczny antyutleniacz dla preparatów zawierających pochodne nienasyconych kwasów tłuszczowych lub terpeny (perfumy i wody kwiatowe). Skuteczny w stężeniach 0,01-0,1 %. Działa sytiergistycznic z sekwestrantiuni (KDTA. kwas cytrynowy) Mieszanina cytrynianu trójetylowego i BHT (llydagcn Dco) hamuje aktywności enzymów bakteryjnych rozkładających składniki potu i pozostałości łoju oraz złoszczonych komórek naskórka. Dezodoranty oparte na prepaiatach typu Hydagen Deo