15807 img009 (96)

Levi-Strauss

kich przypadkach następuje zderzenie dwu lojalności, jako że córka, usiłując zdobyć męża, musi zdradzić ojca. W dwu pierwszych przypadkach (Tezeusz i Minos) potencjalny mąż odrzuca grzeszną córkę, ale w trzecim przypadku „sprzeczność” zostaje rozwiązana poprzez podwojenie ról. Pterelaos jest repliką Elektrio-na, a Komajto jest repliką Alkmeny. Amfitrion zabija obu ojców, ale zabicie Komajto pozwala mu poślubić Alkmenę.

3c. Alkmena staje się teraz prototypem wiernej żony. Dopuszcza się jednak niewierności, gdy za sprawą Zeusa, który zespala się z nią, przybierając postać Am-fitriona, rodzi Heraklesa.

Łącznie opowieści te tworzą pewien wariant Levi--Straussowskiego uogólnienia, cytowanego na s. 83-84. Pozostający na scenie bohater (w pierwszym wypadku Tezeusz, w drugim Herakles) jest synem kobiety i boga, a więc przeciwieństwem istot autochtonicznych (jak np. Kekrops), zrodzonych z ziemi bez udziału kobiet. Formuła Levi-Straussa zachowuje tu swoją moc -z tym, że „problem” kazirodztwa („przecenienie więzi pokrewieństwa”) i ojco- czy bratobójstwa („niedoce-nienie więzi pokrewieństwa”) zostaje tu zastąpiony przez „problem” egzogamii i wendety rodowej („przecenienie więzów rodowych” - zdrada zbłąkanej córki; „niedocenienie więzów rodowych” - zabójstwo potencjalnego teścia dokonane przez potencjalnego zięcia).

4. Antiopa, Z etos i Amfion

OPOWIEŚĆ: Po Kadmosie tron Teb dziedziczy syn jego córki, Penteus, po nim - syn Kadmosa, Polidoros, a następnie - Labdakos, syn Polidorosa. Penteus i Lab-dakos stają się ofiarami Dionizosa; należące do nich kobiety w szale biorą ich za dzikie zwierzęta i rozszarpują na kawałki. Następny z kolei dziedzic tronu, La-jos, jest jeszcze dzieckiem, dlatego tron obejmuje uzurpator Likos - brat ojca matki Labdakosa. Antiopa, córka Nykteusa, jest bratanicą Likosa. Zachodzi w ciążę z Zeusem. Zhańbiony Nykteus popełnia samobójstwo, a obowiązek ukarania Antiopy za jej złe prowadzenie się spada na Likosa. Likos i jego żona Dirke chwytają Antiopę i osadzają w więzieniu, ale dopiero po urodzeniu przez nią bliźniaków, Zetosa (wojownika) i Amfiona (muzyka), którzy zostają porzuceni na zboczu góry, a następnie (podobnie jak Edyp) uratowani przez pasterzy. Po pewnym czasie bliźniaki odnajdują matkę, mszczą się na Likosie i Dirke, na koniec wspólnie panują w Tebach.

KOMENTARZ: Opowieść ta łączy w sobie cechy opowieści 3 i lepiej znanych opowieści o Edypie (6, 7 i dalej). Rolę Amfitriona w 3b przejmuje Zeus. Samobójstwo Nykteusa jest w efekcie zabójstwem teścia przez zięcia. Zetos i Amfion są synami Zeusa i kobiety, ich przeciwnik Likos jest synem autochtonicznego Chto-niosa. Z drugiej strony Antiopa jest rodzajem Antygo-ny-Jokasty. Antiopa, tak samo jak Antygona, jest więziona, tyle że przez stryja Likosa, podczas gdy Antygonę więził wuj Kreon. Amfion i Zetos przypominają Edypa ze względu na to, że jak on zostali porzuceni na zboczu góry i jak on obejmują tron po zabiciu króla. Ale zabijają króla dopiero po odkryciu swego prawdziwego pochodzenia, podczas gdy Edyp czyni to wcześniej. Przypominają również Polinika i Eteoklesa - są bliźniakami i obaj pretendują do tronu, tyle że rządzą wspólnie i w przyjaźni, jeden jako wojownik, drugi jako muzyk, podczas gdy Argiwowie, będący obaj wojownikami, nawzajem się zabijają. Amfion i Zetos, tak samo jak Edyp, są „pośrednikami” między bogami zamieszkującymi niebiosa i światem podziemnym, a to dlatego, że ich matka Antiopa wywodzi się od Chtonio-sa, a ojcem ich jest Zeus. Co do zasady sukcesji, to Amfion i Zetos są przeciwieństwem Spartów. Spartowie są autochtonicznymi synami chtonicznego człowieka-po-twora - Kadmosa - natomiast Amfion i Zetos są synami kobiety i boga niebios - Zeusa. Jednak w ostatecznym efekcie dochodzi do katastrofy. Amfion poślubia Niobe, z którą ma liczne potomstwo. Kiedy jednak Nio-be zaczyna chwalić się swoją płodnością, gniew bogów powoduje zgładzenie całej rodziny.

MORAŁ: W ostatecznym rachunku przyjaźń między braćmi (Amfion - Zetos) nie jest bardziej owocna niż bratobójstwo (Eteokles - Polinik) - zob. opowieść 8.

95