17744 IMGt19

^ fMltowsta^ i nazwał ją ehirografią. W praktyce utrzymał się jednak termin foaogesty wprowadzony przez K. Krakowiak, który precyzyjniej oddaje ideę <gijp speech. W systemie tym nie mamy do czynienia z pisaniem ręką (gr. grapho — piszę, cheir — ręka), aJe z ułatwieniem odczytywania z ust za pomocą odpowiednich znaków dłoni. System nie może funkcjonować samodzielnie, bez powiązmia z artykulacją.- w swej istocie cechuje się „ścisłym powiązaniem z artykulacją: przekazem sylabowym (zgłoskowym); korelacją z mową” ⁴⁶. System obejmuje 8 układów palców dłoni odpowiadających 8 grupom spółgłosek. układ dziewiąty neutralny, jest wykorzystywany w sylabach i wyrazach rozpoczynających się od samogłoski. Istotna jest także - podobnie jak w cued speech - lokacja dłoni, wskazująca policzek, usta, brodę, szyję i rmrjwr obok twarzy. Znaki te odpow iadają czterem zbiorom zestawionym w pary. które umożliwiają uwidocznienie niektórych spółgłosek w grupach : ąp^ntoryck System fonogestów, który’ opracowała K. Krakowiak £ w MlMKZKi, rozbudowanej i zw eryfikowanej wersji, przedstawiają ryc. 6 i > ■ Wersja metodycznie, a więc bardzo przystępnie opracowanego przewodnika dla rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem i osób zainteresowane* fonogggami autorstwa K. Krakowiak i Jadwigi Sękowskiej ukazała się wn I996^m.

4-3-3- Fonemowe systemy znaków

Struktura mowy dźwiękowej charakteryzuje się, odróżniającymi poszczególne dźwięki, cechami; dźwiękowymi, taktylnymi, kinetycznymi i wizualnymi- którym odpowiadają gospodarka oddechem, fonacja, ruchy artykula-cjpne narządów mowy i odczucia związane z ich położeniem (kinestezja ■PUł- Dziecko mesłyszące w ograniczonym stopniu może naśladować wyłącznie za pośrednictwem uszkodzonego zmysłu słuchu. Jedną §p£gBBi pomocy są specjalne znaki uwidaczniające poszczególne elementy HfBfcwt Mowy dźwiękowej (ulem. Lautbildungs/hilfs/zeichen; Lautgebarden). Do a^prostszych należą znaki taktylne, stosowane w metodzie oralnej, od-iltonęącej min. głoski dźwięczne od bezdźwięcznych, np. palce na skrzy-nosa bądź dłoń położona na głowie informują o dźwięczności spół-

% s k o w s k i, Chirogrąfia. System znaków wspomagających odczytywanie z mc; Jkmm Ciszy” 1984, sr 10.

MrzfttwjbrwKwank.., s. 94

5 1 RE r i k 0 w i s k. tamże. s. 94-96.

krafcew lak, J. Sękowska. Mówimy z fonogęstami. Przewodnik dla rodziców wakowanym słuchem. WSiP. Warszawa 1996.

_ek < „ > i < m >• Są to znaki pomocne w ćwiczeniach artykulacyjnych

⁸    dzieckiem niesłyszącym oraz ułatwiające dziecku samokontrolą w toku Artykulacji. Bardziej złożone układy znaków stają się podstawą tworzenia

! aplikowanych systemów. Mogą one sprostać innym, wyższym wymaga-! „iom. Należą do nich systemy znaków fonemowych.

Foncmowy system manualny K. Schultego

Jest on znany u nas także pod nazwą Manualnego Systemu Transmisji Fonemów¹⁴⁹ - czyli systemu manualnego określanego przez fonemy, w odróżnieniu od systemów grafemowych, w których punktem odniesienia jest pi-| smo. Został opracowany w latach 1969-1973 pod kierunkiem profesora Wyż-| szej Szkoły Pedagogicznej w Heidelbergu Klausa Schultego¹⁵⁰ i jego współpracowników. PMS (Das Phonembestimmtes Manualsystem) obejmuje, lak jak alfabet niemiecki, 29 znaków: 20 znaków dłoni dla spółgłosek oraz

9    znaków dla samogłosek z tym że, z uwagi na różny czas trwania ruchów dłoni (znaków), dodatkowo można wyróżnić 15 fonemów. Znaki w systemie PMS można przekazywać za pomocą lewej bądź prawej dłoni. System umożliwia postrzeganie informacji i wpływanie na: organy artykulacyjne uczestniczące w akcie mówienia, miejsce artykulacji, ich rodzaj (czas trwania, intensywność, fonację), sposób przezwyciężania trudności artykulacyjnych¹⁵ .

Wizualno-taktylny system fonetycznej symbolizacji A. Zaliouka

System ten powstał w Izraelu, gdzie, począwszy od 1954 r., jego twórca wprowadził swą metodę do praktyki szkolnej¹⁵². Punktem wyjścia są fizjologiczne czynności ośrodkowego układu nerwowego związane z procesem werbalizacji, które to czynności wykorzystuje twórca metody w celu naprawienia uszkodzonego sensomotoiycznego, neurologicznego mechanizmu odpowiedzialnego za proces mówienia. Jego system, jak podaje Schulte, ma być przydatny w korygowaniu różnych rodzajów patologicznych nieprawidłowości związanych z mówieniem. Istotą metody jest wykorzystywanie nieuszkodzonych aferentnych dróg sensomotorycznych wzrokowych, taktylnych, mięśniowych i kinestetycznych, traktowanych jako pewna zintegrowana całość.

¹⁴⁹ K. K r a k o w i a k, Fonogestyjako narzędzie formowania.... s. 10.

¹³⁰ K. S c h u 11 e, Das Phonembestimmtes Manualsystem (PMS)..._t Forschungsergebnisse und Konseąuenzenjiir die Artikulation hćrgeschddigter Kinder | s. 212.

¹⁵¹ Za: H. J u s s e n, M. K r U g ^e r, Manuelle Kommunikationshilfen..., s. 23.

A. Z a U o ^{u k}. SprachUche Rehabilitatlon bei Tauben durch ein visueU-iak/iles System der ^ymbolisierungin einem akustischen Kreislauf Ubersetzung aus „Silens” 1/4, uiweróff. porscbungstclle Heidelberg. Za: K. S c h u 11 e, Phonembestimmtes Manualsystem.1133-35.