20501 Obraz4

dwory i zakładano przy nich parki. Ogromna większość parków wiejskich zalicza się do parków zabytkowych. Rangę parku zabytkowego uzyskuje park, który ze względu na swoje walory historyczne został wpisany do rejestru zabytków w Ministerstwie Kultury i Sztuki lub w wydziale urzędu wojewódzkiego. Oprócz parków do obiektów zabytkowych na terenach wsi należą pojedyncze szczególnie cenne drzewa, aleje, szpalery parkowe, budowle (stare magazyny), elementy architektury parkowej (rzeźby, mostki).

Parki wiejskie spełniają obecnie pięć podstawowych funkcji:

-    biologiczną, dotyczącą wymiernego, bezpośredniego wpływu roślinności i zieleni na zdrowie mieszkańców wsi,

-    estetyczną, przez kształtowanie estetyki środowiska wiejskiego, jego ubarwienie i uporządkowanie,

-    społeczno-wychowawczą, przez uczenie użytkowników ładu i porządku oraz pobudzanie zainteresowań przez uczęszczanie do parków dydaktycznych, arboret, skansenów, parków etnograficznych,

-    gospodarczą, miejsca pracy ze względu na konieczność zabiegów pielęgnacyjnych,

-    naukowo-historyczną, dotyczącą studiów nad parkami zabytkowymi.

W ciągu ostatnich 50 lat większość z ponad 20 tys. parków wiejskich uległa

zaniedbaniu lub w znacznym stopniu zniszczeniu. Złożyło się na to wiele subiektywnych przyczyn. Najważniejsze spośród nich są następujące:

-    brak opieki, niewłaściwa konserwacja drzewostanów i układów parkowych, błędne, długotrwałe irracjonalne użytkowanie parku,

-    naturalne starzenie się drzewostanów jako podstawowego elementu tworzącego kompozycję parkową,

-    zmiany w poziomie zalegania wód gruntowych jako wynik zaniedbań prac melioracyjnych i powszechnego stepowienia gleb wsi,

-    skażenie środowiska wiejskiego, głównie przez zatruwanie wód ściekami spuszczanymi do rowów, strumyków, zbiorników bez oczyszczania.

W świetle wypowiedzi profesora Michałowskiego o zabytkowych parkach wiejskich jako świadectwie kultury naszych przodków obecne pokolenie ma moralny obowiązek przywracania zabytkowym parkom należną im rangę. Podstawowe przepisy prawne nakładające na organy administracji terenowej obowiązek dbania o wiejskie parki zabytkowe celem przywracania im dawnej świetności wynikają z kilku ustaw:

1.    Ustawy z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.U. nr 3, poz. 6 oraz Dz.U. z 1994 roku, nr 49, poz. 196).

2.    Ustawy o ochronie dóbr kultury i muzeach (Dz.U. z 1962 roku, nr 10, poz. 48: zm. 1983, poz. 173).

3.    Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 89, poz. 4l4 i 415), szczególnie z rozdziału 6 dotyczącego

68