21015 img173

124

duktu czy projektu. Ten kapelusz jest zaprzeczeniem symboliki żółtego koloru.

•    Kapelusz żółty oznacza optymizm. Widzimy świat przez przysłowiowe różowe okulary jako słoneczny i pozytywny. Dyskutując „w żółtym kapeluszu”, jesteśmy pełni nadziei i optymizmu, koncentrujemy się tylko na korzyściach i pozytywnych skutkach planowanych przedsięwzięć. W swoich rozważaniach emanujemy chęcią działania, pokonywania trudności i operatywnością. Uważamy, że wiara czyni cuda i głosimy, że nie ma tego złego, co by w końcu na dobre nie wyszło.

•    Kapelusz zielony to możliwości. Myślenie w tym kapeluszu oznacza nowe koncepcje i rozwiązania. Symbolizuje innowatora, osobę twórczą, pełną nowych, oryginalnych pomysłów. Ten kapelusz pomaga w poszukiwaniu lepszych, konstruktywnych rozwiązań. Możliwe, a nawet pożądane są prowokujące, zwariowane pomysły, łamiące utarte sposoby myślenia. Liczy się tutaj bardziej ruch, działanie, aktywność niż zimna ocena pomysłu.

•    Kapelusz niebieski wiąże się z analizą procesu. Kolor ten symbolizuje organizatora, który kontroluje proces (nie tylko swojego) myślenia i dyskusji, na wszystko patrzy z dystansem. Potrafi wykorzystać innych do działania, dokonuje streszczenia, opisu, podsumowania i wyciąga końcowe wnioski. Często to właśnie do niego należy ostatnie zdanie. Monitoruje działania innych i przewodniczy w zespole. To myśliciel i jednocześnie dyrygent orkiestry.

W klasach młodszych rolę niebieskiego kapelusza przyjmuje najczęściej nauczyciel - organizator dyskusji. Na lekcjach ze starszą młodzieżą zadanie to można powierzyć uczniowi. To on będzie inicjował dyskusję, kierował nią, podsumowywał i oceniał przebieg.

W związku z tym, że najłatwiej myśli się tylko w „swoim” (narzuconym przez wychowanie i inne czynniki) kapeluszu, a zwłaszcza w czarnym, dyskusja w wylosowanym innym od preferowanego kolorze ma wielkie walory wychowawcze, społeczne i kształcące umysł. Uczy innego patrzenia na świat i jego problemy i pokonywania własnych uprzedzeń. Dobrze byłoby jednak pracę z uczniami rozpocząć od łatwiejszych odmian dyskusji. Kiedy nasi uczniowie pokonają trudy wcześniej opisanych technik, możemy spokojnie przejść do „sześciu kapeluszy” Edwarda de Bono. W klasach bardzo dojrzałych możemy także wprowadzić tzw. prowokacje myślowe tego samego autora.

Bieg lekcji z wykorzystaniem „kapeluszy” nie jest skomplikowany:

•    Realizujemy z uczniami ćwiczenie z wykorzystaniem prowokacji -

$ narzędzia myślenia wg Edwarda de Bono, które poszerzają kreatywność uczniów:

Prowokacje typu Zasłyszane (tworzenie szalonych pomysłów) Prowokacje typu Na Opak (odwrotnie niż przyzwyczailiśmy się myśleć o danej sprawie)

Prowokacje typu Przez Odrzucenie (odrzucenie jakiejś, wydawałoby się niezbędnej cechy i analiza konsekwencji)

Prowokacje typu Myślenie Życzeniowe (co by było, gdyby...) Prowokacje typu Urągające Zdrowemu Rozsądkowi Prowokacje Ograniczające

•    Przygotowujemy z kolorowego papieru odpowiednie kapelusze (co najmniej 6) oraz w tych samych sześciu kolorach kartki z informacją na temat symboliki barw, np. na zielonych paskach papieru z rysunkiem kapelusza informacja o znaczeniu zielonego koloni - najlepiej w takich ilościach, aby każdy uczeń otrzymał swój egzemplarz.

•    Dobrze jest mieć także foliogram czy inną planszę z opisem metody, by w każdej chwili uczniowie mieli przed oczami instrukcje.

•    Po zapisaniu w widocznym miejscu tematu dyskusji, objaśnieniu jej celu, wywołaniu odpowiedniego nastawienia u uczniów', dzielimy klasę na sześć grup (lub na pięć, jeżeli dla siebie zostawiamy kolor niebieski). Podział gmp polega na losowaniu wspomnianych wcześniej kapeluszy i kolorowych pasków z informacją.

•    Dajemy grupom 10-15 minut czasu na przygotowanie się do dyskusji w swoim kapeluszu. Upewniamy się, czy dobrze pojmują symbolikę wybranej barwy. Uczniowie zapisują swoje argumenty, by mieć je pod ręką w czasie dyskusji. Potem te zapiski mogą być wykorzystane do tw-orzenia notatki z lekcji.

•    Teraz przystępujemy do właściwej dyskusji, która trwa tak długo, aż każda z grup wykorzysta przydzielony jej czas np. po 4-5 minut. Dyskusja odbywa się w kolejności przedstawionych kolorów kapeluszy podczas jednej rundy.

•    Możemy jej przebieg oczywiście zmodyfikować, np. członkowie grup zabierają głos tak często, ile razy mają coś istotnego do powiedzenia. Organizator dyskusji pilnuje, aby każdy „kapelusz” się wypowiedział, kolejność wypowiedzi jest dowolna, byle tylko zachowany był porządek, dys-