24210 Obrazek13

plasaoftinach: neuroanatoiniczncj. neurofizjologicznej i neiirochemicznej, przy wykorzystaniu procedury badań porównawczych i klinicznych. Ponieważ w wielu sytuacjach lęk »strach pełnią funkcję przystosowawczą, powstaje pytanie, jak przebiegają naturalne procesy neurofizjologiczne w obliczu pojawiającego się zagrożenia i jakim ulegają zmianom, skoro pomimo braku realnego zagrożenia utrzymują się na bardzo wysokim poziomie, mobilizując cały organizm do ucieczki lub walki.

poświadczanie emocji zarówno pozytywnych, jak i negatywnych wiąże się 2 mechanizmami neurofizjologicznymi i procesami neurochenncznymi, przebiegającymi w odpowiednich strukturach mózgowych, układzie autonomicznym i hormonalnym. Główna role w regulowaniu i przejawianiu lęku i strachu odgrywa ciału migdałowate, które jest usytuowane w brzusznej części płatów skroniowych. Pod względem strukturalno-funkcjonalnym jest to zbiór jąder, po-między którymi występuje złożona sieć wewnętrznych i zewnętrznych powiązań z lanymi ośrodkami w mózgu. Przypisuje mu się największe"znaczenie w całościowej integracji doznań sensorycznych oraz ich przetwarzania na mniej jub bardziej znaczące emocjonalnie sygnały, na przykład wskazujące na pojawienie się niebezpieczeństwa i zagrożenia. Dzięki badaniom LeDoux (2000) wiemy, że bodziec sygnalizujący zagrożenie dociera najpierw do jąder wzgórza, a następnie poodpowiednim przetworzeniu sygnał kierowany jest do ciała migdałowatego. Wysyłane z ciała migdałowatego sygnały przechodzą dwiema drogami: pierwsza to tzw. ścieżka ~na skróty" (szybka), uaktywniająca impulsywne zachowania obronne (szczególnie ważne, gdy szybkość reakcji decyduje o życiu); a druga to ścieżka wolna (dokładnie „namysłu" - przyp. L.G.), wktórej znaczącą role odgrywają hipokamp i kom nowa: dochodzi w nich bowiem do wszechstronnei dłializy kóiilękslu donciaiacyca /. z.cwuąuz i wcwuąu/. oigaiiL&inu sygnałów Zti-grożenia. Wyniki tej powtórnej analizy docleraiącycn sygnałów często wpływają na korekcję zachowań automatycznych, ponieważ okazuje się, że sytuacja jest bezpieczna (por. rys. 11.1). Ta podwójna droga przetwarzania sygnałów zagro- ^ żenią wyjaśnia, dlaczego osoba najpierw tak gwałtownie reaguje, a dopiero po^ pewny m_££aste. właśnie il/iyki pełnie* iszciini rozpoznaniu sytuacji, często dziw i się i jest zawstydzona swoją nieadekwatną reakcją, tłumacząc się lub przeprasza-

Jak pokazują badania, ciało migdałowate, pomimo braku pełnych informacji o bodźcach, może uruchomić reakcie autonomiczne i hormonalne poprzez wysy-Jąnie sygnałów* o zagrożeniu do odpowiednich strukturśródmózgowia i pnia moz-j*u. W^tym samym czasie sygnały dochodzą także do kury, gdzie następuje weryfikacja i pęęna wtórną informacji o nadchodzącym zagrożeniu. Dzięki proiekćii do jądra przykomorowego podwzgórza i aktywacji osi podwzgórzowo-przysad-kowo-narinerczowei dochodzi do uwolnienia hormonów stresu. Aktywacja układu autonomicznego, części sympatycznej (wzrost ciśnienia krwi, rozszerzenie Źreaic. taebykardia) d^kPⁿⁿj^p się dzięki połączeniom z bocznym podwzgórzem^ natomiast części parasympatycznej (defekacja, urynacja, bradykardia) - z jądrem grzbietowym nerwu błędnego i jądrem dwuznacznym. Modulowanie nasilenia strachu w odpowiedzi na zagrażające bodźca dokonuje sig dzięki zwrotnym połączeniom ciała migdałowatego z kora przyśrodkowa płata skroniowego i hipo-kampem. Te złożone połączenia pozwalają na umiejscowienie dochodzącego sygnału o zagrożeniu w kontekście całej sytuacji, a także innych informacji o nim zawartych w pamięci długotrwałej. Hipokamp pełni ważna funkcję polegającą na integrowaniu informacji pochodzących zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak i organizmu, co wpływa na regulację procesów emocjonalnych i poznaw-czycłL(por. szerzej Zagrodzka 2005. s. 402-410: Herzvk 2Q05b. s. TB-l r/ jT

^sunek 11A Przetwarzanie informacji o zagrożeniu - szybki i wolny obwód re-agowanisr'''^

Źródło: opracowano na podstawie: LcDóux 2000.

11 a. Odruch wzdrygnięcia a uszkodzenie ciała migdałowatego

Występująca u ludzi i zwierząt reakcja na głośny dźwięk, zwana odruchem wzdrygnie-j eta zarówno przez biologów, jak i psychologów często jest uznawana za przejaw ięKu. Ponieważ odruch ten pojawia si^ już u noworodków! p?7y?ęto-qn za nTnnkft jtuni wrnaa^ nggQ.(Kalat 2006). Wielkość teoo odruchu nie tyiko na dźwięk, ale lakże inne bodźce jesj wśród ludzi i zwierząt bardzo zróżnicowana, co uzasadniało postawienie hipotezy o tym, żę osobrticzó, indywidualne przeżycia i goswnciryp.nin w ri-^i fyna wnrywata na jego nasilę-^ .nie. Tezę tę phlwierazw eksperymenty przeprowadzone na zwierzęta rń, Które przebiegały zgodnie z następującą procedurą: najpierw mierzono - w grupie eksperymentalnej i kontrolnej - wielkość odruchu wzdrygnięcia przy dźwięku; następnie warunkowano reakcję lęku na światło, kojarząc je uprzednio ze wstrząsem elektrycznym (łub reakcję ulgi i odprężenia, gdy światło kojarzono z bodźcem przyjemnym) (interwencja eksperymentalna); w końcu w obu grupach ponownie mierzono wielkość reakcji wzdrygnięcia po usł użeniu dźwięku poprzedzonego wystąpieniem światła (lub bodźca przyjemnego). Porównując nasilenie re-