24383 P1120748 resize

nask.ilnej (V-1. 2). będące oryginalnym źródłem porównawczym dla analizowanego przykładu pełnej plastyki figuralnej. Scharakteryzowane elementy wskazują, że przy omawianym problemie mamy do czynienia z kompleksem kultowym: słoóce - księżyc - płodność - urodzajność - kreatywność --odrodzenie.

Jłot"

JBut'' jako jeden z elementów struktury, warunkowany przez pozostałe, omówione powyżej elementy, nie mógł zasadniczo wybiegać poza jej treść. Tkwił on niejako w tej strukturze, warunkowany przez jej części składowe. Uchwyciwszy zatem strukturę całości, można odszyfrować i poznać znaczenie jej części, jaką jest „but - obuta stopa". Na tej podstawie można postawić tezę. źc analizowany motyw figuralny w formie miniaturowych naczyń w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza byt epifanią sotamą (bóstwa solamego). Funkcja i symbolika analizowanego motywu była formowana w ramach obrządku ciałopalenia i postępującej sołaryzacji najważniejszych elementów ..systemu religijnego" epoki brązu.

Motyw figuralny ..buta —obutej stopy" w formie miniaturowych naczyń, będący zarazem epifanią sacrum sdamego ze względu na swój niezwykły kształt, jest bardzo oryginalnym rodzajem ceramiki kultowej, obrzędowej. Ten specyficzny kształt wydaje się być bardzo nietypowym i szczególnym przykładem przedstawiania wyobrażenia solamych epifanii, przedmiotów — symboli solamych. Dlatego może budzić pewne wątpliwości słuszność przyjętej interpretacji. Należy jednak zdawać sobie sprawę, ze treść symboliczna motywu figuralnego ..buta" była elementem warunkowanym (niejako determinowanym) i konstruowanym przez wyobrażenia religijne, mitologię ludności kultur kręgu pól popielnicowych, której mc jciieśmji w stanie zrekonstruować. Wyobrażenia te mogły koncentrować się wokół magicznego walom przypisanego obuwiu, pojedynczemu butowi lub obutej stopie-nodze. Byłby to element mitologii przeniesiony do obrzędu jako ..cytat" czynności bóstwa lub herosa sołarno-uranicznego. lub jako część ciała (obuta stopa nogal bóstwa, herosa czy też część jego ubioru (obuwie), która posiadała łjrwyńinf niezwykle właściwości i której przypisywano magiczne działanie.

Podsumowanie

Śmierć określonych jednostek wymagała zastosowania wobec nich odpowiedniego. określonego regułą i tylko im przypisanego obrzędu pogrzebowego, a co się z tym wiąże, specjalnych akcesoriów — „przedmiotów magicznych".

Zgon niektórych osób szczególnie zwiększa! niebezpieczeństwo dostępu, podczas obrzędu, wrogich sil. co mocno utrudniało komunikację z obszarem występowania odmiennych, przychylnych mocy sacrum. W takiej sytuacji niezbędne było użycie odpowiednich ..przedmiotów magicznych". ..mocnych symboli", by przywrócić stan bezpieczeństwa i równowagi poprzez komunikację z pozytywnym przejawem sacrum.

Niezwykle trudno ustalić czy to śmierć określonych osób pociągała za sobą negatywny przejaw sacrum, który w wypadku ich śmierci byl szczególnie niebezpieczny tak dla zmarłego, jak i dla ludzi żyjących; czy też byl to lęk przed

nieboszczykiem, przed jego obccnokii w ..okresie przejściowym", kiedy zmarły /ostał obrzędowo .wyłączony" ze starej grupy. a nic zostało jeszcze „zatwierdzone" przejście do nowej społeczności, które dokonywało się prawdopodobnie dopiero w fazie D«E obrzędu.

W każdym razie główną funkcją figuralnej plastyki kultowej w okresie BC/D-HaB3/C była funkcja apotropaic/na (w okresie dominacji wpływów kultury halsztackiej, w HaC. funkcja ta mogła być już inna). Była ona instrumentem kontaktu z pozytywnym sacrum. Skuteczność tych przedmiotów-symbołi brała się **«qd. że byty epifaniami mocy sacrum solamego bądź lunamcgo. Musiały być „mocnymi" i skutecznymi upotropajonanii.aby osiągnąć wymagany efekt. Tylko epifania najwyższych mocy kreatywnych, użyta jako apotropajon. zapewniała skuteczność, poprzez kontakt z silą. którą symbolizowała.

Przedmioty związane z obrzędem nic mogły być ponownie włączone w bieg życia codziennego (faza -* A), dlatego deponowano je pod koniec fazy D-»E w grobie, już po spełnieniu przez nic funkcji. W ten sposób eliminowano je / dalszego obiegu jako przedmioty już wykorzystane, .skażone i zanieczyszczone śmiercią".

Zalecona jest szczególna ostrożność przy wyciąganiu jakichkolwiek wniosków dotyczących charakteru ..systemu religijnego" (czy też zróżnicowania społecznego) w kulturach epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na podstawie przedmiotów grobowych, będących jedynie wyjątkowymi akcesoriami obrzędów pogrzebowych. Istotna treść ..systemu religijnego" tych epok jest w dalszym ciągu słabo poznana. Stan taki jest wynikiem braku wypracowanej metody dotyczącej badań zagadnień związanych z kulturą symboliczną.

Bibliografia

Almgren B.

1993 FeUbilder Skaodmavicn (BZ>. (w-.| Reallesiton der Gmmurśn Alsenumtbmde. i. 8.1 icfcniitg 3M. Berlin, s 336-367.

Almgren O.

1934    Nordische ^fjl—•**—gen    —^Łf'^rrr    —im Frankfurt an Main

Buciiowski M.

1993 Mafia I riual. Wnan.

Busko C.

1987 Rekonstrukcji! niektórych elementów obrządku pogrzebowego ludności kultury łużyckiej. Silesia Aniu/ua, l. 29. i 59-93.

1993

COBLENZ W. 1968

Coms J.

1994

Symboliczny obraz Świnia. 7. badan nad kurhanami ludności kultury łużyckiej. Wrocław. ». 85-103. „Studiu Archeologiczne" 24.

Ein refch ausgcMunacs Grab nut Klappcrpiippe nu* der Zcit der IHUcndorter Kultur vom Schalberg Niederkaina. Kr. Bauucn./tuignafwngm und Fia*ie.\. 13.S. 71-83.

Rock t anings of Uppland. A guide. Uppsala „Occational Paper* ta Archacology" 9.