25628 P1190839 (2)

222

22'j

nych, albo te* ooazzy • noual, int erpre to weno niekiedy jako wyobraże-uli podróży v zaświaty. Pl|or«Xnj styl v zdobnictwie wywodzi się z obryta kultury halsztackiej i na swe prototypy w zdobni ot wie naczyń kultury wschodni ohalaataokie J, gdzie no tezy wykazać występowanie podobny oh sotywów i podobnie po traktowany oh postaci ludzkich i zwierzęcych. Styl figuralny, Jak równi et towarzyszą oa nu często technika lnkruata-eji upowszechniły się te* v tyn o sosie na Ponorau Gdańskim, w obrębia klasycznej fazy kultury ponorakieJ.

Ludność grupy wsobodniohalsa tacki aj wznosiła osiadła obronna, lokalizowane w nader dogodnych do obrony punktach, bardzo często na wyspach lab na cyplach wcinającyoh się w wody Jezior. Grody były bronione fortyfikacjami drewalono-siaanymi, wzniesionymi w tochnioe skrzyniowej /lsbioowej/ o ścianach wiązanych na zrąb /tabl. LII, 2/. Wnętrze owych skrzyń było wypełnione mienią i kamieniami, Do wnętrza grodów wiodły brany, sanykans na wrota dwuskrzydłowa. Podwaliny konstrukcji obronnych były dodatkowo wzmocniona falochronom zbudowanym z setek pali drewnianych wbitych ukośnie w podmokły brzeg wyspy ozy półwyspu, chroniących w ten sposób wał przed podmyoiem. Wnętrze grodów tego typu wypełnione było zwartą zabudową mieszkalną. Przykłady grodów grupy wschodni owi slkopolskisj stanowić mogą grodziska w Biskupinie /tabl. LI, 12/ ozy w Snuszawis, woj. Piła, w których budynki mieszkalne były uszeregowane w regularne rzędy, pomiędzy którymi biegły ulice poprzeczne moszczono drewnem. Sieć ulic poprzecznych w obrębie osady uzupełniała ulica okrętaa biegnąca od strony wewnętrznej u stóp fortyfikacji. Wszystkie budynki w grodach miały zbliżone rozalary i niemal Identycznie rozplanowane wnętrza. V obrębie domostwa znajdowała się dnia izba o podłodze wymoszczonej dylami, z paleniskiem ułotonyz z kamieni pośrodku. Z boku głównej izby wyodrębniona była komora, a od strony południowej do izby przylegał przedsionek, przez który wiodło wejście do izby. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj występowanie wyraźnego rozplanowania przestrzennego zabudowy w obrębie fortyfikacji. Raz założony system był przestrzegamy 1 w wypadku snlssossnla zabudowy grodu /Biskupin/ ponownie domy odbudowywano wedle dawnego planu. Istnienie osad obronnych wznoszonych wedle z góry zaplanowanego założenia przestrzennego i konsekwentna przestrzegania sasad w układzie domostw l i oh rozplanowaniu wewnętrznym świadczy o Istnieniu silnej organizacji miejscowego społeczeństwa, w obrębie którego powstała myśl urbanistyczna, którą następnie udało się narzucić całej grupie zamieszkującej osiedle. Brak wyodrębniających się budowli w obrębia osad pozwala przypuszczać, Ze rozwarstwienie spole-ozności nie było zbyt silnie zaawansowane. Z drugiej strony z obrębu grupy waobodniowlelkopolskiej znamy bogato wyposażone pochówki, które interpretują się Jako groby naczolników rodowych ozy nawet plemiennych. Zaczynają się tuk Ze pojawiać groby wojowników wyposażona w broń i w części rzędu końskiego. Zjawisko to pozwala na przypuszczenia, Ze w łonie społeczeństwa grupy wsohodnlowielkopolskiej zaczęły się pewno przemiany społeczne, w wyniku który oh wyodrębniła elf w sposób bardziej wyraźny warstwa wojowników konny oh. Grupa wschodnio-wielkopolska przez Jakiś czas konkurowała z roswljająoą się w tym czasie na Pomorzu Wschodnim kulturą pomorską. Jednak stopniowo uległa ona supremaoji pomorskiej.

e • Grupa chełmińska

We wczesnej epoce Żelaza, a zwłaszcza w okresie halsztackim D, przezywała swój rozwój niewielka terytorialnie grupa kultury łuży-okiej zajmuJąoa Ziemię Chełmińską, na prawym brzegu dolnej Wisły. Powiększyła się w tym ozasie liczba stanowisk, ą obok cmentarzysk z grobami o lał o palnym i popielnicowymi wy a t ępowały tu takZe grody.

Z nich interesująey Jest gród w Gzinie, w obrębie którego natrafiono na ludzkie szczątki kostne, dowodząoe bezspornie istnienia kanibalizmu. Ceramika grupy chełmińskiej z wczesnej epoki Żelaza /tabl. LI,

4-7/ charakteryzuje się występowaniem naczyń wazowa tych o formie groszkowate j, zaopatrzonych często w uszka umieszczona powyżej załomu. Do często spotykanych motywów zdobniczych należą motyw gałązki, ornament Jodełkowy 1 tak zwany ornament pseudoeznnrowy. W dziedzinie Inwentarza zabytkowego grupa chełmińska wykazuje pewne podobieństwa do współczesnej jej grupy wachodnlowielkopolsklej, a także w pewnym stopniu do kultury pomorskiej. Na teren omawianej grupy dotarł zapewne jeden z zagonów scytyjskich, które wtargnęły na obszary zajęta przas kulturę łużycką. Gród w Kamiońou, woj. Toruń, został zniszoaony przaz najeźdźców, którzy pozostawili po sobie w rozwal lnach grodu charakterystyczne scytyjskie groelki strzał do luku.

Na południowy wschód od grupy chełmińskiej, na południowym Mazowszu 1 na Podlasiu wyodrębnia się we wczesnej epoce żelaza grupę mazowieoko-podlaaką /etonowiąoą kontynuację grupy wschodniej kultury łużyckiej/. Grupa ta Jeet głównie reprezentowana przez płaskie cmentarzyska ciałopalne i przez kilka ekarbów, w których występują przede wszystkim wyroby brązowa w typie wschodniowielkopolakim. Bliskie podobieństwo do grupy mazowiecko-podlaakiej wykazuje wyróżniana na Wołyniu, pomiędzy górnym Bugiem i Styrem, grupa leżni oka /Leźnioa obw. wołyński/.