36414 IMG449

Rozdział II

Niezamierzone skutki „komunikacyjnej ideologii” w kontekście społeczeństwa informacyjnego

JAROMIR VOLEK

Uniwersytet Masaryka w Brnie (Czechy)

Pojęcia „społeczeństwo informacyjne”, „informacja” czy „cyberkultura” (stały się, zwłaszcza w mediach masowych, częścią popularnej imaginacji lub post-[modemistycznej mitotwórczości, która zwraca się do infantylizmu przeciętnego odbiorcy. Niestety, nawet wiele tzw. poważnych refleksji z zakresu tej problematyki nie potrafiło uwolnić się od milenijnego zachwytu czy całkowicie bezkrytycznej fascynacji nowymi technologiami komunikacyjnymi¹. Na ogół dzisiejsze samozwańcze społeczności informacyjne zbytnio nie zajmują się niezamierzonymi następstwami zastosowania nowych technologii komunikacyjnych. Jest przy tym oczywiste, że wszystkie kluczowe globalne problemy cywilizacyjne są niezamierzonymi rezultatami mniej lub bardziej zamierzonych działań mieszkańców tej planety. Innymi słowy, pospieszna informatyzacja lub masowa aplikacja nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych wywołuje niezamierzone konsekwencje. Skupimy się jednak przede wszystkim na fenomenie tzw. izo-lacjonizmu elektronicznego jako niezamierzonym skutku spowodowanym przez informacje w społecznościach późnej modernizacji.

Pojęcia „społeczność informacyjna” będziemy w tym artykule używać jako idealnego typu w Weberowskim rozumieniu tego słowa - zatem „ani jako historyczną ani tzw. prawdziwą rzeczywistość”². Społeczeństwo informacyjne rozumiane jako typ idealny ma znaczenie jako pojęcie czysto graniczne, z którym realne sytuacje mogą być porównywane w celu wyjaśnienia niektórych ich komponentów. Mimo że według Webera jest bardzo trudno wychwycić różnice między typem idealnym, którego w rzeczywistości nie można znaleźć, a faktycznym, uważamy, że nam pojęcie „społeczność informacyjna” jako typ idealny umożli-

1

   Np. P. Levi (2000). Kyber kultura. Praha: Karolinum.

2

   M. Weber (1949). The Methodology of the Social Science. New York: Free Press, s. 93.