37034 ScannedImage 47

50 Rozdział II. Postacie sacrum

Wielka Macierz

Bogini Matka, Matka Płodności, Matka-Ziemia, Stara Matka⁴⁴ w wyobrażeniach religijnych Ziemi Arnhema jest postacią Wielkiej Macierzy znanej z systemów kultowych i ideologicznych społeczności rolniczych. Trudno powiedzieć, czy jest to import z kopieniaczej Nowej Gwinei, jak twierdzi Cowan⁴⁵ czy też echo jeszcze przedrolniczej Potni Theron. Elkin przychyla się do tezy o pozaaustralijskim charakterze kultu Bogini-Matki. Takie cechy jak misterium, tajemnica otaczająca kult, nacisk położony na narodziny i odrodzenie odpowiadają starożytnemu kompleksowi kultowemu Wielkiej Bogini Matki. Jej kult wyraźnie zdaje się również wyłaniać z Ziemi Arnhema, by rozprzestrzenić się dalej na Australię centralną i Kimberley. W porównaniu do męskich bóstw z południowego wschodu Bogini Matka bardziej aktywnie ingeruje w życie swych podopiecznych. Najczęściej określa się ją jako Kunapipi/Gunabibi, „Matka Wszystkich”/„Starucha”, Mumina/Mumanna/Mum-muna, Nagorgok, Nagorlgork, Nagurnguruk „Matka Płodności” w północno--wschodniej Ziemi Arnhema. Plemiona Guirindji, Malngin, Njining i Djaru (obszar na zachód od Dały River i zachód Terytorium Północnego) nazywają ją Wadi Gud-jara lub Galwadi, Waramurungundju bądź Mutjingga (zach. Ziemia Arnhema). Z kolei na północnym wschodzie Wielkiej Pustyni Zachodniej (okolice jez. Mackay), u plemion takich jak: Walmadjeri, Gugadja, Mandjildjara, Wonggadjunggu czy Nga-di nazywa się ją Kadjeri/Gadjeri. Już jednak Aranda i inne plemiona obszaru centralnego i Wielkiej Pustyni Zachodniej nie mają pojęcia Bogini, ich religia jest zorientowana na pierwiastek męski.

Tym samym słowem co Wielką Macierz określa się też ranę po subincyzji, macicę, warkotkę używaną do rytuałów, ale przede wszystkim główny system rytuałów poświęconych Bogini i kosmicznej płodności: Kunapipi, Ngarlmak/Ubar. Stąd uczestnictwo w rytuale takim jak Kunapipi jest zarazem ponownymi narodzinami, odrodzeniem się. Mężczyzna, którego inicjacja nastąpiła w czasie rytuału Kunapipi wierzy, że odprawienie analogicznej ceremonii w jego intencji po śmierci pomoże mu w dalszej egzystencji jego duszy i zabezpieczy możliwość odrodzenia się. Jako symbol płodności ziemi, Kunapipi jest wieczną odnowicielką ludzi, zwierząt i zasobów przyrody; z jej łona wyszły na świat istoty ludzkie i ona wydała totemicznych przodków. Jest głównym symbolem wyjaśniającym tryb życia mieszkańców i sanktyfikatorem podziałów totemicznych. Jej atrybutem jest odwieczna brzemien-ność. Ona stale wydaje na świat duchy zwierząt i roślin, co pozwalało na stałe, sezonowe odnawianie się zasobów naturalnych. Partnerem jej w tym jest Tęczowy Wąż.

⁴⁴    Por. A. P. E 1 k i n, The Australian Abońgines..., s. 254-259; W. E. H. S t a n n e r, On Aboriginal Religion, Oceania Monograph nr 11, Sydney 1959-61; R. M. B e r n d t, Kunapipi..., 1951; te n że, Djanggawul, London-Melboume 1952; W. L. W ar n e r, Black

tion, A Social Siudy of an Australian Tribe, New York 1937. Pierwszym, który odnalazł kult bóstwa kobiecego w Australii był B. S p e n c e r, Native Tribes of the Northern Territory of Australia, London 1914.

⁴⁵    J. G. C o w a n, op. cit., s. 100.